Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Aristoteles
PetrSEk 1618 oryginał
Ekonomiki Aristotelesowey ... księgi ... dwoje.

http://dlibra.biblioteka.tarnow.pl/dlibra/doccontent?id=61&from=FBC, http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=24860&from=publication
Odnotowano 165 cytatów z tego źródła
– Abidenowie, że ich ziemiá dla ustáwicznych rostyrkow nie oráná byłá, nie nakłádáiąc ná to obywatele więcey, dla tego iż dłużni byli, práwo ustawili: Iż ktoby pożyczył pieniędzy oraczom, ktorzyby spráwowáli rolę za nie, ten pierwsze użytki ma bráć naprzod z polá. PetrSEk 34.
patrz: ABIDEN, ABIDEN, ABYDEN
– [...] przypomináć sobie przykłády Alcesty y Penelopy, ktore nigdyby takiey sławy niedostapiły, gdyby z mężami swemi żyły, którzy żadnych przygod y nieszczęścia nie uználi: ále Admetowe y Ulisessowe niesczęście, ktore ná sobie ponosili, onym teraz wieczną miedzy ludzmi pámiątkę uczyniło. PetrSEk 18.
patrz: ADMETOWY
– Achilles Agamemnonowi radził opuścić, y porzucić Chrysidę, ponieważ miał zacnego domu żonę Clitemnestrę. PetrSEk 23.
patrz: AGAMEMNON
– W tym się ábowiem wielki y spániáły ánimus naywięcey pokázuie, iesli w uciskach nieznośnych nie ustánie, á ciężkie przypadki skromnie znosić będzie. PetrSEk 17.
patrz: ANIMUS, ANIMUSZ, ANIMUSZ
– Godni są chwały [filozofowie], ktorzy nad ludzie pospolite żywot swoy wywyższaią, anyelskie raczey, nieludzkie na świecie żyią. PetrSEk 55.
patrz: ANJELSKIE
– V kogo nie wielkie dochody/ v tego iest pożyteczne rozrządzenie vżytku/ według zwyczaiu Atheńskiego. PetrSEk 13.
patrz: ATEŃSKI
– Rachunek Zboża wiele częgo we Gdańsku wymierzono attestatią Kupiecką verifikowaną, także legumin, pieniędzy, naczynia, według Inwentarza [...] uczynić. PetrSEk 38.
patrz: ATESTACJA
– Ale miły bábożeniu! poyzrzy prosze na twą gołębicę gołą co w niey widzisz coby cię ruszało do vciechy: głowá łysa/ zmarsczone czoło/ dołki wdziasłách miásto zębow. PetrSEk 73.
patrz: BABOŻEŃ
– Używanie maiętności niepotrzebá uczyć, gdyż każdy baczeniem swoim łacno poiąc może, co pochodzi z samego przyrodzenia. PetrSEk 14.
patrz: BACZENIE
– Ktorzy strácili wszystko baczenie y rozum, żądza gniewliwa rządzi ich, biiąc kto się nátrafi ná raz, nie dáiąc się nikomu náwieść ná dobre. PetrSEk 49.
patrz: BACZENIE
– Przeto nie przystoi bácznemu mężowi ledá gdzie się pokłádáć, áby ze złych y podłych niewiast urodzonych, synom cnotliwym nierownał. PetrSEk 21.
patrz: BACZNY
– Iáko się mężá żoná ma bać, miłości y przykłády zgody ich. PetrSEk 4.
patrz: BAĆ, BAĆ SIĘ, BOIĆ SIĘ, BOJAĆ SIĘ
– Kápłani, káżdy boiąc się o się, áby go nie zrzucono z kápłáństwá, pieniądze wielkie dawáli krolowi. PetrSEk 38.
patrz: BAĆ, BAĆ SIĘ, BOIĆ SIĘ, BOJAĆ SIĘ
– Także też bać się męża, dobrze iest, gdy będzie sposob abo miárá baniá się męża, to iest, gdy z miłości się kto obawia męża: zaś z nienawiści bać się męża, Źle iest, bo w tym miary y sposobu przystoynego nie masz. PetrSEk 24.
patrz: BANIE SIĘ
– Bánkietow też páńskich poddáni y niewolnicy więcey máią záżyć niźli rękodáyni słudzy y wolni. PetrSEk 10.
patrz: BANKIET
– Rodzice tego nie maią bawić z siebie dzieciom z gorszenia. PetrSEk 22.
patrz: BAWIĆ
– Żywot doskonalszy, iest bogomyślny, duchowny, na naukach zależący, ktorego niektorzy ludzie radzi się chwytali, opuściwszy ten stan społecznego z ludźmi mieszkania, aby mogli snadniey bawić się w rzeczach duchownych. PetrSEk 49.
patrz: BAWIĆ SIĘ
– do beczki lać bez dná PetrSEk 11.
patrz: BECZKA
– Náyduią się ludzie bestyálni/ ktorzy żądzámi cielesnemi ták topnieią/ iż wolą w vstáwicznym nierządzie/ [...] żyć/ niżli się pod dáć pod iárzmo małżeńskie. PetrSEk 55.
patrz: BESTIALNY
– Iáko ná okręcie iedne naczynia są bezduszne, iako ster, drábiny, powrozy, sphery, ec. drugie duszne, iako słudzy, ktorzy wylewáią wodę, ktorzy wiosłámi robią, ktorzy żaglow náwracaią: tak też w gospodárstwie, iedne są naczynia bezduszne, iáko száty, pieniądze ec. drugie dusze máiące, iáko żoná, pan, sługá, ociec, syn ec. PetrSEk 51.
patrz: BEZDUSZNY
– Trzecie towárzystwo, ktore dobrá złego y omylnego naśláduie, iáko Tyránnowie y obciążliwi ná poddáne pánowie. Tákie towarzystwa bezecne, nie maią być w gospodárstwie, nie máią być w Rzeczyposp. PetrSEk 52.
patrz: BEZECNY, BEZECNY, BEZECZNY
– Druga przyczyná iest bezżeństwá, boiaźń: bo niektorzy ludzie boiąc się tráfić na swarliwą żonę, niechcą w małżeński stan wstąpić. PetrSEk 55.
patrz: BEZZENSTWO, BEZŻENSTWO, BEZŻEŃSTWO, BEZŻEŃSTWO, BEŻŻEŃSTWO
– Bizánczycy/ kuglarzom/ mietelnikom/ co się po powrozie z wysoka spusczaią/ co dziwy iakie czynią/ y kuglarstwa/ połowicę zysku do skárbu kazali dawać. PetrSEk 29.
patrz: BIZANCZYK
– Bizanczykowie/ w niedostátku pieniędzy/ pospolite gáie/ y święte mieyscá przedawáli/ pożytek przynoszące/ do pewnego czásu: á ktore pożytku nie czyniły/ wiecznością. PetrSEk 30-31.
patrz: BIZANCZYK
– Własność káżdego mieyscá ma swoie pożytki/ iako w Bieczu przy Ropie rzece/ blech dochod miastu czyni: w Olkuszu ołow/ w Przemyślu piwo/ w Lublinie iarmarki częste/ y Trybunalski ziazd/ w Krosnie winny skład swoy pożytek ma/ w Prusiech lny/ ic. PetrSEk 29.
patrz: BLECH, BLECH, BLICH
– Zywność też wszystkim rzeczom idzie z ziemie/ bądź to bliższym sposobem/ iako owoce/ śliwy/ iábłka/ orzechy/ kasztany: bądź dalszym/ iáko żyto: bądź iescze dalszym/ iako mięso. PetrSEk 4.
patrz: BLISKI
– Niewiasta gdy włoski utrafi, twarz pofarbuie, ubierze się w száty, stanowi swe[mu] wyższe, zda się coś wielkiego, ano ona przecie szpetulicha, iako w komedyey błazen. PetrSEk 9.
patrz: BŁAZEN, BŁAZEN, BŁAŻEN
– Bogáctwá są kruszce, oley, ziarno y insze nátury czyny. PetrSEk 46.
patrz: BOGACTWO, BOGACTWO, BOGACZTWO, BOGASTWO
– Cysciceni uczyniwszy miedzy sobą bunty/ pospolstwo poimawszy bogátych y przednich ludzi/ uczynili uchwałę/ áby więźniowie nie byli ná gárdle karáni/ ále się okupili/ á dáwszy pieniądze áby wygnáńcámi byli. PetrSEk 33.
patrz: BOGATY
– Te potym pieniądze dawáli bogátszym w mieście wszystkim/ á bráli od nich srebro. PetrSEk 34.
patrz: BOGATY
– Philoren Mecedończyk [!]/ pan wielki w Káryey/ niemáiąc pieniędzy/ powiedział iż miał kiermász spráwowáć/ ná ktory z Káryey co nabogátszych záprosił. PetrSEk 39.
patrz: BOGATY
– A Chárydem/ ktore mieysce rozumiał być nábogátsze/ z tego miesczánom y obywátelom wszytkim roskazał/ pieniądze/ naczynie drogie/ y insze státki/ wynosić gdzie indziey. PetrSEk 39.
patrz: BOGATY
– Iáko sie ma obchodzić [pan] z niewolnikámi ábo z sługámi kupnem z bráńcami. PetrSEk Przedmowa a4v.
patrz: BRANIEC
– Známienity ubior cnotá, lepszy niźli breła złotá. PetrSEk 18.
patrz: BRELA, BREŁA, BRYŁA, BRYŁA
– Insze zwierzętá dla swey obrony z przyrodzenia máią naczynie/ ktoremi się bronią od szkod: ábo rogi/ iáko ielenie/ woły: ábo kły/ iáko wilcy/ psi/ wieprze. PetrSEk 48.
patrz: BRONIĆ SIĘ
– Ale y Ormianie we Lwowie maią kościelne pieniądze [...] ktoremi do Turek kupczą y na potrzeby swe pospolite, iako na prawa, na burki, na ochędostwo ulic swoich [...] wydawaią. PetrSEk 30.
patrz: BRUK, BRUK, BURK
– W budowániu domu ná trzy rzeczy obeyrzeć się trzebá, ná dostátek domowy, ná zdrowe mieszkánie y ná wczesność obywátelow mieszkáiących, PetrSEk 13.
patrz: BUDOWANIE
– Naprzod, dom znáczy budowánie iakie, w ktorym ludzie zwykli mieszkać. PetrSEk 47.
patrz: BUDOWANIE
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: BYĆ, BYĆ, BYDŹ
– Otoż złączenie męża y żony potrzebne iest y dzieie się według przyrodzenia sámego. Społeczność sámice y samcá w innych bydlętách dzieie się bez rozumu, ile są uczestnikámi nátury y dla płodu tylko. PetrSEk 5.
patrz: BYDLĘ
– Bo dzieci dorosłe/ rodzice swe stare powinni żywić y chować/ cze[g]o niemasz u bydląt. PetrSEk 6.
patrz: BYDLĘ
– Robotnik zaś iest ktory rękoma abo bydlęciem robi, iako orze, kopa, młoci, sieie ec. PetrSEk 10.
patrz: BYDLĘ
– Poganie gdy ofiarowáli bydłá bogom swoim, kolacye czynili na sługi swoie z tych ofiar. PetrSEk 11.
patrz: BYDŁO
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: BYDŁO
– [Mówi autor do Mikołaja Olesznickiego] Pusczę ná stronę bywáłość w postronnych kráiách, ktorą z doskonáłości ięzykow, Niemieckiego, Węgierskiego, Łácinskiego, káżdy może obaczyć. PetrSEk a3.
patrz: BYWAŁOŚĆ
– A Cechom dáli zá to insze pospolite, ktore były około Gymnasium, ábo rynku, ábo portu morskiego: tákże też targowe mieyscá. PetrSEk 31.
patrz: CECH, CECH, CZECH
– Dom pierwszy iest doskonałością swoią, niż cegły, kamienie, wapno. PetrSEk 3.
patrz: CEGŁA, CEGŁA, CZEGŁA
– Cekiny swoie záwżdy droższe trzymaią, niźli nasze czerwone złote [Weneci]. PetrSEk 28.
patrz: CEKIN
– Trzeci dochod iest, Targowe ábo Iármárczne. Czwarty, Celny, ták z rol, iáko z towárow. PetrSEk 27.
patrz: CELNY, CELNY, CZELNY
– Kazał ták sobie dać zboże, iáko inszym dawáli, á cenę zboża postánowił zá trzydzieści y dwá groszá. PetrSEk 40.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Cudze kráie umieią w to, dla pożytku Rzeczypospolitey, potrafiać, iż podczas podnoszą ceny w monecie, podczas zniżą. PetrSEk 20.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Każdy miásto srebra chował cynę domá á srebrne pieniądze do skárbu pospolitego chowano. PetrSEk 35.
patrz: CENA, CYNA, CYNA, CZYNA
– Rowną tedy będąc mężowi, ma też mieć o tym pilnieysze stáránie. Gdy mowię rowną, nie rozumiem według ceny, ale według godności. To iest, trochę insza w godności gospodárskiey, ácz w cenie, to iest, że iest [żona] człowiekiem, iáko y mąż iednáka. PetrSEk 53.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Cudze kráie umieią w to, dla pożytku Rzeczypospolitey, potrafiać, iż podczas podnoszą ceny w monecie, podczas zniżą. PetrSEk 20.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Tylko z Kápellanem y z iednym pácholęciem do kościołá w nocy ná Iutrznią chadzał. PetrSEk 3.
patrz: CHADZAĆ, CHADZAĆ, CHADŻAĆ, CHODZAĆ
– Gospodárstwá iest początek káżdego, Mieć chátę, żonę y wołu rolnego. PetrSEk 3.
patrz: CHATA, CHATA, HATA
– Lecie dom wzdłuż postawiony, będzie miał chłod, y zimie ciepło. PetrSEk 15.
patrz: CHŁÓD
– Bili żelazne pieniądze na kształt srebrnych talerow czterdzieści y ośm set tyśięcy. PetrSEk 34.
patrz: CZTERDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCIE, CZTERYDZIEŚCI, CZTYRDZIEŚCI, SZTERDZIEŚCI, ŚTERDZIEŚCI
– Bizánczycy/ kuglarzom/ mietelnikom/ co się po powrozie z wysoka spusczaią/ co dziwy iakie czynią/ y kuglarstwa/ połowicę zysku do skárbu kazali dawać. PetrSEk 29.
patrz: CZYNIĆ
– [...] dąb rodzi żołądź, z ktorey potym wynika dąbek [..]. PetrSEk 54.
patrz: DĄBEK
– do beczki lać bez dná PetrSEk 11.
patrz: DNO
– Doglądanie insze iest gospodárskie, insze gospodyniey. PetrSEk 14.
patrz: DOGLĄDANIE
– Dokłady. Sokrates pilne kazał wychowánie y cwiczenie miec około dzieci. PetrSEk 21.
patrz: DOKŁAD
– [...] mężowi nie ták dalece przystoi káżdy kąt w domu opatrzyć, y gdzie się co dzieie pilnować: dosyć ma na tym, aby w domu dostatek był. PetrSEk 18.
patrz: DOSIĆ, DOSYĆ, DOSYĆ
– Nie dosyć tedy iest vrodzic syna, ale tez potrzeba go wychowáć y wyćwiczyc dobrze [...]. PetrSEk 21-22.
patrz: DOSYĆ
– Pański datek czyni sługę pilnego. Niepotrzeba też na to czekać, ażby się sługa domowił iakiey łaski. Bo kto dobrze służy, dosyć się upomina zapłaty. PetrSEk 11.
patrz: DOSYĆ
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: DUŻO
– Bizánczycy/ kuglarzom/ mietelnikom/ co się po powrozie z wysoka spusczaią/ co dziwy iakie czynią/ y kuglarstwa/ połowicę zysku do skárbu kazali dawać. PetrSEk 29.
patrz: DZIW, DZIWO
– Charydem Orytá/ trzymáiąc pod swą mocą niektore AEolidskie mieyscá/ gdy przeciwko niemu z woyskiem ciągnął Artábász/ pieniędzy nie miał/ ktoremiby płácił żołnierzom. PetrSEk 39.
patrz: EOLIDZKI
– Gospodárstwo tedy nie iest umieiętność przyrodzona własnie, iáko Physika, ktora zgołá y własnie uczy przyrodzenia w każdey rzeczy własności, przymioty, istności [...]. PetrSEk 46.
patrz: FIZYKA
– Tu się przypomnieć może piękna w gospodarstwie nauka Musonu, ktory w gospodarstwie gani zbytnie nakłady, y wszelaki zbytek, iako naczynie srebrne, gmachy złotem obite, stołki hebanowe, fladrowe wymyślne stoły. PetrSEk 30.
patrz: FLADROWY
– Aristoteles Rodiyczyk, pánem będąc w Phocyey, gdy niemiał pieniędzy, á widział dwie stronie przeciwne sobie Phoceńczykow, iednę potáiemnie oszukał, powiádáiąc, iákoby mu drugą stroná dawáłá wiele pieniędzy, áby do niey przysłał, wszákże on woli od nich wziąć y przysądzić im rzad miástá. PetrSEk 33-34.
patrz: FOCEŃCZYK
– Wspomina z igrzysk dochody mieyskie, iakich u nas tu podobno niemasz w Polscze: we Włoszech widziałem mieysca, pospolite, gdzie uczono táńcować Galardy, szermować: a z tych biorą dochody od tych mistrzow co naymuią. PetrSEk 29.
patrz: GALARDA
– Gospodarz/ co się tknie nábywánia máiętności/ ma wszytkie spráwy swoie porządnie y rozdzielnie/ nie mieszáiąc/ y gmátwáiąc wszytkich záraz/ odpráwowáć: bo gdzie do wielu rzeczy záráz się rázem rzuci/ nie może wszytkich dobrze/ y z pożytkiem swym spráwić. PetrSEk 12.
patrz: GMATAĆ, GMATWAĆ, GMATWAĆ
– Ale miły bábożeniu! poyzrzy prosze na twą gołębicę gołą co w niey widzisz coby cię ruszało do vciechy: głowá łysa/ zmarsczone czoło/ dołki wdziasłách miásto zębow. PetrSEk 73.
patrz: GOŁY
– Kárthágińczykowie, gdy bárzo wielki gwałt żołnierzow cudzoziemskich v nich rosł, á nie mieli zkąd im żołd płácić, obwołáć dáli: Iż iesliby kto z miesczan/ ábo ktorykolwiek obywátel/ miał iáką táką przyczynę poimáć/ y wziąć pod swą moc/ bądź galerę/ bądź iákie osoby prywatne/ áby się pisał do regestru. PetrSEk 32.
patrz: GWAŁT
– W pracy záś przy kárności nie mieć co ieść, niesłuszna rzecz iest y gwałtowna, ktora siły nisczy y wątli. PetrSEk 9.
patrz: GWAŁTOWNY
– Są też tu niektozry, ktorzy z sczyrey złości, bez żadney potrzeby gwałtowney y kościoły łupili y poddáne odzieráli, ledwo nie z skory, iako Dionysius Sirakuski czynił, w czy[m] się go nasladowáć nie godzi. PetrSEk 42.
patrz: GWAŁTOWNY
– Nieprzystoi szláchcie kostek/ kart gráć: tańcow Włoskich/ piłek/ balonow się chwytać: gdyż kárt y kostki kostyrom/ kártownikom/ y ludziom nikczemnym y prożnym przystoią: galardy skákać/ piłki, bálony gráć/ ácz piękna rzecz iest młodemu/ wszakże na to mieysce potrzebnieysza y przystoynieysza/ kopią do pierścieniá gonić/ ná koniu ieździć/ y co się wyższey námieniło. PetrSEk 300.
patrz: KARTOWNIK
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: KOMORA
– [...] iáko miedzy krewnemi bywáią prostą linią powinowáctwá: tákże tez/ iesliś wziął corkę do siebie/ przystoi ábyś też oycá corki tey/ a żony swey nie opusczał/ ale szanował/ y w potrzebie ratował. PetrSEk 26.
patrz: KREWNY
– Gdy iednego czásu iáchał przez kráinę tę, w ktorey był bog Krokodyl, á iednego z pácholąt potárgnął Krokodyl, tedy wezwawszy Popow onego Krokodyla, powiedział się być bez winności ukrzywdzony. PetrSEk 40.
patrz: KROKODYL
– do beczki lać bez dná PetrSEk 11.
patrz: LAĆ
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: LEPIEJ
– W czym pięknie tu służy powieść iednego ták Persi iáko y Lybiká. PetrSEk 12.
patrz: LIBIK
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: MIEĆ
– Przeto co się dotycze mieszkánia z źoną, potrzeb dobrze opátrzyć w gospodárstwie, áby táka byłá, iáką ma być, áby się nie mierźięczyła w domu. PetrSEk 3.
patrz: MIERZIEŃCZYĆ SIĘ, MIERZIEŃCZYĆ SIĘ, MIERZIĘCZYĆ SIĘ
– [...] kazał tedy Milásseńczykom iáko kto moźe, áby co nawięcey pieniędzy dał, powiádáiąc, iź co teraz kto da, insze máietnośći zostáwi mu wcále. PetrSEk 33.
patrz: MILASSEŃCZYK
– Drugi raz nie maiąc pieniędzy, Milásseńczyki wezwał do kołá, y począł im mowić: iź to miásto práwie źrzenicá krolestwa, wktorym się sam urodził, nie ma około śiebie murow: á krol Perski woysko wiedzie przećiwko niemu [...]. PetrSEk 33.
patrz: MILASSEŃCZYK
– Zeszło się tedy ludzi mnostwo wielkie/ ták z Aegyptu/ iáko y z inszych okolicznych krolestw. PetrSEk 43.
patrz: MNOŻSTWO, MNÓSTWO, MNÓSTWO
– Pan skoro po obiedźie/ przywiedźie niedźwiedźia/ w poły nákarmionego: śiędźie w śrzod sale/ dádzą kśięgi niedźwiedźiowi zámknione/ on wlot otworzy/ á według onego swego zwyczáiu kárty przewráca/ mru mru mru márkocąc/ á szukáiąc pláckow. PetrSEk 43.
patrz: MRU
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: NA
– Mąż niech nie będzie strászny żenie/ áby przed nim miáłá drżeć: bo ták gamraci swoim gamratkom czynią: ále niech się żoná mężá obawia ze wstydem y miłością. PetrSEk 21.
patrz: NIECH
– Napierwey się tedy potrzeba vczyć gospodarstwá/ toż rządu Rzeczypospolitey: gdyż kto nierządnym iest w domu/ niepodobna rzecz aby miał być rządnym w Rzeczypospolitey. PetrSEk 2.
patrz: NIEPODOBIEN, NIEPODOBNY
– Gdy się też sprzeciwi [żona] roskazániu mężowemu nieprzystoynemu/ á mąż się potym obaczy/ y przyidzie k sobie/ wybacziwszy mąż iey wielką dzielność y cnotę/ pochwali ią. PetrSEk 17.
patrz: NIEPRZYSTOJNY
– [...] Poeta Homerus, chwali zgodę mężá y żony: nie tę zgodę/ ktora się więc záchowuie w vsługowániu nieprzystoynym/ ále tę/ ktora się słusznie dzieie/ w słusznych y vczciwych rzeczách. PetrSEk 24.
patrz: NIEPRZYSTOJNY
– W pracy záś przy kárności/ nie mieć co ieść/ niesłuszna rzecz iest/ y gwałtowna/ ktora siły niszczy/ y wątli. PetrSEk 9.
patrz: NIESŁUSZNY
– Chábriá do stá dwudziestu okrętow zebrawszy ludzi/ wiele niosłá potrzebá [...] roskazał/ áby tym ktorzy na sześćdziesiat okrętách byli inszy zá dwá miesiącá zápłácili żołd żołnierzom [...]. PetrSEk 41.
patrz: NIEŚĆ
– Cleomenes z Alexándryey/ pan w Aegypcie/ gdy po inszych mieyscách był wielki głod/ a w Aegypcie mierny/ zákazał wywozić z ziemie zboża. A prowincyálni stárostowie niechcieli poborow dáwáć/ iesliby niewolno było wywozić zboża [...]. PetrSEk 40.
patrz: NIEWOLNO
– [Niektórzy] wolą w vstáwicznym nierządzie/ y w nierządnym porubstwie żyć/ niźli się podddáć pod iárzmo małżeńskie/ á zwłaszczá tám gdzie nie wolno wiele żon mieć/ áni wolno rozwodow czynić. PetrSEk 55.
patrz: NIEWOLNO
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: NIŹLI, NIŹLI, NIŻLI
– Rzeczpospolita iest ziednoczenie domow w rolách y w máiętności dostáteczno ku lepszemu ná świecie obeszciu ábo życiu. PetrSEk 2.
patrz: OBEJŚCIE, OBEJŚCIE, OBESZCIE, OBEŚCIE, OBYŃŚCIE, OBYŚCIE
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: OBORA
– [...] przez pieniądze rozumiey wszytko/ co się może na pieniądze obrocić/ aby z nich sobie y czeladzi żywność/ y insze potrzeby opátrzyli. PetrSEk 13.
patrz: OPATRZYĆ
– Gdy iednego czásu iáchał przez kráinę tę, w ktorey był bog Krokodyl, á iednego z páchołąt potárgnął Krokodyl, tedy wezwawszy Popow onego Krokodyla, powiedział się być bez winności ukrzywdzony. PetrSEk 40.
patrz: PACHOLĘ
– A nieprzyiaciołom serce się bárzo páda. Dla tey miedzy stadłem zgody, potężność bywa wielka, y nieprzyiaciołom strách. PetrSEk 24.
patrz: PADAĆ SIĘ
– Płatnerz uczyni pancerz, zbroię, misurkę, wszakże iey sam nie używa. PetrSEk 3.
patrz: PANCER, PANCERZ
– Panieństwo, ábo czystość, troiaka iest: Pánieńska, Wdowia, Małżeńska. PetrSEk 55.
patrz: PANIEŃSKI, PANIEŃSKI, PANIĘSKI
– Bánkietow też páńskich poddáni y niewolnicy więcey máią záżyć niźli rękodáyni słudzy y wolni. PetrSEk 10.
patrz: PAŃSKI
– Pan czeka, pokłonu od popá nie widzi: zá czym kazał onego niedźwiedzia do domu Popá zásłáć. Popádia onego niedźwiedzia pierwey karmi, głascze, dostátek dáie: potym oznawszy się z nim, przyniesie szpárgał párgáminowy, á miedzy kárty pláckow słodkich nákłádzie. PetrSEk 43.
patrz: PARGAMENOWY, PARGAMINOWY
– Y gdy iuż ták wszyscy przepusczeni byli, kazał Bassa one płaty stare wszytkie zápalić, ktore skoro pogorzáło, dopiero złotá y srebrá ták wiele nalazł, że te Moscheą z tego zbudował. PetrSEk 43.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Rzemieslnicy iedni vżywáią tego co sami rzemiesłem swoim vczynią/ drudzy nie? Płatnerz vczyni pancerz/ zbroię/ misurkę/ wszakże iey sam nie vżywa/ ale vżywánie tych rzeczy do żołnierzá/ od płátnerza rożnego rzemieslniká/ przynależy. PetrSEk 3.
patrz: PŁATNERZ, PŁATNERZ, PŁATNYRZ
– Bo gdzie nie zrodzi się ná polu/ ábo grad pobiie/ może ná drugim vżytku swego powetowáć. PetrSEk 12.
patrz: POBIĆ
– Kazał tedy odprąwiáć káżdemu swoich, ták áby nie hurmem, ále po dziesiątku wychodzili z podchorągwia, á zátym z ziemie. PetrSEk 42.
patrz: PODCHORĄGWIE
– Cudze kráie umieią w to, dla pożytku Rzeczypospolitey, potrafiać, iż podczas podnoszą ceny w monecie, podczas zniżą. PetrSEk 20.
patrz: PODNOSIĆ
– Iesli podobne iest pánieństwo dobrowolne. Panieństwo/ ábo czystość/ troiáka iest: Pánieńska/ Wdowia/ Małżeńska. Mowię tedy/ iż czystość podobna iest/ y może ią każdy wypełnić. PetrSEk 55.
patrz: PODOBIEN, PODOBNY
– Bo wszelkie rzeczy poiedynkowne y sczegulne nie mogą ná wieki trwać ale będąc z skazitelney materyey złożone psować się muszą. PetrSEk 6.
patrz: POJEDYNKOWNY
– Targowe, iarmarczne, grobelne, gdy dlá przeiázdu naprawuią na swym gruncie groble, y my tak, gdy drogi naprawuią złe w swych imionach: pokrowne, to iest, dziesiąta od poddanych krowa: powołowiczyzna, dziesiąty woł we trzy lata. PetrSEk 29.
patrz: POKROWNE
– Policja tej hordy jest właśnie monarchią, to jest, taka, jaka bywa pod jedynowładcą, gdzie na jednego woli i mózgu wszystek rząd zawisł, jaką policją różni ludzie do potężności i sprawności najsposobniejszą być kładą. PetrSEk 3.
patrz: POLICYJA, POLITYJA
– Gdy iednego czásu iáchał przez kráinę tę, w ktorey był bog Krokodyl, á iednego z páchołąt potárgnął Krokodyl,tedy wezwawszy Popow onego Krokodyla, powiedział się być bez winności ukrzywdzony. PetrSEk 40.
patrz: POTARGNĄĆ
– ...tá śmierć iego, chwały godná iest, broniąc swoiey roli, niźliby miał widzieć iákie potłoczenie, ábo spásienie. PetrSEk 20.
patrz: POTŁOCZENIE
– [...] iesliś wziął corkę do siebie, przystoi ábyś też oycá corki tey, a żony swey nie opusczał, ale szanował, y w potrzebie ratował. PetrSEk 26.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– [...] zaś robotnicy iż ciężko pracuią więcey dbaią o chleb niżli o pańskie łagodne przywitanie, abo o poszanowanie od pana aby naiadszy się wedle potrzeby mogli być duższy y świeższy do prace dalszey odprawowania. PetrSEk 10.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– [...] przez pieniądze rozumiey wszytko/ co się może na pieniądze obrocić/ aby z nich sobie y czeladzi żywność/ y insze potrzeby opátrzyli. PetrSEk 13.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Vespasian cesarz/ z namnieyszey rzeczy cło brał [...] Cła wymyślać może nowe/ gdy wielka potrzeba ciśnie. PetrSEk 29.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Chábriá do stá dwudziestu okrętow zebrawszy ludzi/ wiele niosłá potrzebá [...] roskazał/ áby tym ktorzy na sześćdziesiat okrętách byli inszy zá dwá miesiącá zápłácili żołd żołnierzom [...]. PetrSEk 41.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– [...] zadney kráiny nie masz, ktoraby miáłá wszytkie do życia potrzeby: przeto potrzebuią ludzie przywożenia z cudzych kráiow rzeczy, ktore doma się nie rodzą. PetrSEk 28.
patrz: POTRZEBY
– Targowe, iarmarczne, grobelne [...] pokrowne, to iest, dziesiątka od poddanych krowa: powołowiczyzna, dziesiąty woł we trzy lata. PetrSEk 29.
patrz: POWOŁOWCZYZNA, POWOŁOWICZYZNA, POWOŁOWSZCZYZNA
– Oni uwierzyli mu: á nie dáleko z miástá wyszedszy, kazał ich pozwytrząsáć, y skárby do siebie przynieść. PetrSEk 39.
patrz: POZWYTRZĄSAĆ
– Rodzicow to iest pożądánie nawiętsze, áby potomki mieli: gdyż to iest z przyrodzenia, sobie podobnego urodzić. PetrSEk 22.
patrz: POŻĄDANIE
– Ná dowody wyższey położone odpowiádam [...] Ná 2. Prawda iest/ pierwsze ma być stáránie o vmysle/ niźli o ciele. Jednák ták to stáránie o vmysle/ iáko y o ciele z przyrodzenia idzie/ to iest/ iáko przystoyność/ co/ kiedy/ ktorym śrzodkiem vkázuie. PetrSEk 46.
patrz: PRAWDA
– Ludzie rozumieiąc że to ná prozno obwołánie uczyniono, káżdy miał iáko pierwey broń w domu. PetrSEk 39.
patrz: PRÓŻNO
– [...] iesli mamy pieniądze ná co dáwáć, czyli towar iáki, ktory się zá pieniądze kupuie, dáć ná przemiánę. PetrSEk 27.
patrz: PRZEMIANA
– [...] náwetby też y śmierć podiąć/ ná co byłá przyszłá Zuzánna: á v Rzymian Lukrecya/ ktora postradawszy przez gwałt krolewski cnoty/ woláła uczciwie od swych rąk zginąć/ niźli w tákim obelżeniu ná świecie żyć. PetrSEk 19.
patrz: PRZEZ GWAŁT
– ...acz więtszey potrzeba rostropności gospodárskiey, aby się w dom potrzebne do życia rzeczy przynosiły, iednák nie mnieysze bywa stáránie gospodyniey w záchowániu y rozmnożeniu rzeczy od mężá nábytych... PetrSEk 53.
patrz: PRZYNOSIĆ SIĘ
– A do tego przerzeczonego pokármu przypráwowania ludziom, nie dosyć iest iedna personá, ále potrzebá wielu ludzi w iedno zebránych... PetrSEk 47.
patrz: PRZYPRAWOWANIE
– Bo insze źwierzętá z przyrodzenia máią dostateczne odzienie/ pierze/ sierść/ włosy/ wełnę/ skorę twárdą/ y łuski: á to dla ich komplexiey grubey: człowiek nie ma z nátury swoiey dostatecznego odzienia: bo tak subtelnemu ciału nie przystała twarda skorá/ áni łuski/ áni sierść/ áni wełna/ ále sam z natury swoiey człowiek nagi iest. PetrSEk 47.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ, PRZYSTOJEĆ
– Słuszna iż przystoi zápłacić dobrze robiącemu [...]. PetrSEk 10.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ
– Przystoi ná dobrą małżonkę, nie tylko w sczęściu ále tez w niesczęściu, zgodę y iedność záchowáć á we wszytkim woley mężowey dogádzáć [...]. PetrSEk 17.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ
– Nábywánie żywności z spráwowánia roley iest spráwiedliwe dla tego naprzystoynieysze ludziom. PetrSEk 4.
patrz: PRZYSTOJNY
– Ale Gospodárstwo ná rostropności y spráwiedliwości zależy. Ponieważ przymnożenie máiętności ma być przystoyne y spráwiedliwe. PetrSEk 45.
patrz: PRZYSTOJNY
– ...we wszytkim się im przystosuie, co on lubi, to czyni... PetrSEk 19.
patrz: PRZYSTOSOWAĆ SIĘ
– ...[ták ma być stánowiony dom] áby Lecie wiátry przewiewáły á zimie słońce dochodziło. PetrSEk 13.
patrz: PRZYWIEWAĆ
– Naprzod tedy będziemy mowić o domie y co do tego przynależy domu. Rozdziału pierwszego rospráwá. Czoło Oekonomiki ma sobie rożność Oekonomiki od Polityki. PetrSEk 44.
patrz: ROZPRAWA
– Ktorzy strácili wszystko baczenie y rozum, żądza gniewliwa rządzi ich, biiąc kto się nátrafi ná raz, nie dáiąc się nikomu náwieść ná dobre. PetrSEk 49.
patrz: ROZUM
– Napierwey się tedy potrzeba vczyć gospodarstwá/ toż rządu Rzeczypospolitey: gdyż kto nierządnym iest w domu/ niepodobna rzecz aby miał być rządnym w Rzeczypospolitey. PetrSEk 2.
patrz: RZECZ
– W pracy záś przy kárności/ nie mieć co ieść/ niesłuszna rzecz iest/ y gwałtowna/ ktora siły niszczy/ y wątli. PetrSEk 9.
patrz: RZECZ
– Dla tey miedzy stadłem zgody/ potężność bywa wielka/ y nieprzyiaciołom strách. PetrSEk 24.
patrz: STRACH
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: SZATA
– W budowániu domu ná trzy rzeczy obeyrzeć się trzebá, ná dostátek domowy, ná zdrowe mieszkánie y ná wczesność obywátelow mieszkáiących. PetrSEk 13.
patrz: TRZEBA
– przypomiác sobie przyklády Alcesty z Penelopy, ktore nigdyby tákiey sławy niedostąpiły, gdyby z mężami swemi żyły, ktorzy żadnych przygod y niesczęśćia nie uználi: ále Admetowe y Ulisessowe niesczęśćie, ktore ná sobie ponośili, cnym teraz wieczną miedzy ludzmi pámiątkę uczyniło. PetrSEk 18.
patrz: ULISESSOWY, ULISSESOWY, ULISSESOWY, ULISSESÓW, ULISSESSOWY
– ...tak też niewiasta/ gdy włoski utrafi/ twarz pofarbuie/ vbierze się w száty/ stanowi swe[mu] wyższe/ zda się coś wielkiego/ gladkiego/ ano ona przećie szpetulicha/ iako w komedyey blazen. PetrSEk 9.
patrz: UTRAFIĆ
– Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12.
patrz: W
– [...] zaś robotnicy iż ciężko pracuią więcey dbaią o chleb niżli o pańskie łagodne przywitanie, abo o poszanowanie od pana aby naiadszy się wedle potrzeby mogli być duższy y świeższy do prace dalszey odprawowania. PetrSEk 10.
patrz: WEDLA, WEDLE
– Tu iásnie widzieć, iż w tey mierze Poeta Homerus, chwali zgodę męża y żony […]. PetrSEk 24.
patrz: WIDZIEĆ
– Pan sługom swoim winá nigdy/ ábo Bárzo máło/ nie ma dáwáć piiáć: dla tego/ iż wino do rospusty czásem y wolnych ludzi pobudza/ á cożby nie miáło sługi/ poddánych/ do zuchwálstwá nákłonić? PetrSEk 9.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Osobom podeyźrzánym nie ma być wolny do domu przystęp: to iest/ iáko są dworzanie/ nierządni pácholcy/ żacy/ báby/ żydowki/ ktore więc ná cnotę białychgłow czuwaią. PetrSEk 18.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– A gdy mowię/ iż żoná ma być posłuszna mężowi/ nie mowię áby miáła być sługą/ ále wolnym człowiekiem/ nie niewolnicą nátury/ ále towárzyszką y vciechą żywotá. PetrSEk 53.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– [Niektórzy] wolą w vstáwicznym nierządzie/ y w nierządnym porubstwie żyć/ niźli się podddáć pod iárzmo małżeńskie/ á zwłaszczá tám gdzie nie wolno wiele żon mieć/ áni wolno rozwodow czynić. PetrSEk 55.
patrz: WOLNIE, WOLNO
– W tymże gospodárstwie rozumieią być pożytecznym odźwiernego ábo wrotnego mieć, tákiego, ktoryby się do inszey pracy y roboty domowey niezgodził. PetrSEk 13.
patrz: WROTNY
– Ktorzy, gdy się wrocił, powiedzieli mu, co słyszeli od Clecmená. PetrSEk 40.
patrz: WRÓCIĆ SIĘ
– Mąż niech nie będzie strászny żenie/ áby przed nim miáłá drżeć: bo ták gamraci swoim gamratkom czynią: ále niech się żoná mężá obawia ze wstydem y miłością. PetrSEk 21.
patrz: WSTYD
– Nie mogę zápomnieć co mi sie sámemu dobrze dáło znáć, poselstwo Moskiewskie. W ktorym, ácześ ná zły czás ná zámordowánie Cárá Dimitrá koronowánego tráfił, iednák tákeś rzeczy z Oyczyzny dobrem miárkował, ácz troletnym więzieniem, máiętności pobrániem, domowych spraw zániedbániem wielce strapiony, przecięś nie mogł do szkodliwych Rzeczzpospolitey !] kondiciy bydź zniewolony: Owszem wolałbyś był z onym Rzymskim Regułem, wieczną niewolą, ábo snadź śmierć podiąć, niźli pozwolić, coby było z namnieyszą nieprzystoynością, nierzkąc lekkością Oyczyzny. PetrSEk a3v.
patrz: ZAMORDOWANIE
– Cudze kráie umieią w to, dla pożytku Rzeczypospolitey, potrafiać, iż podczas podnoszą ceny w monecie, podczas zniżą. PetrSEk 20.
patrz: ZNIŻYĆ
– Nie mieć dzieci kłopot/ niesczęście: mieć dzieci szpetne/ vłomne frasunek y żal: mieć dzieci złe/ dopiero więtszy kłopot/ wstyd/ sromotá. PetrSEk 22.
patrz: ŻAL