Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BAS

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BAS, BASS
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bas ||   bass
D.   basu
C.   basowi
B. uż. nżyw.   bas
N.   basem
Ms.   basie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   basy ||   bassy
B. uż. nosob.   basy
N.   basami
Etymologia
łac. bassus 'niski, głęboki'
Znaczenia
1. »najniższy głos męski, najniższe dźwięki instrumentu muzycznego lub przedmiotu wydającego podobne dźwięki; niskie odgłosy natury, otoczenia«
  • – Tam bąk basem swoim, Zwykł się sprzeciwiać prostym stronom moim; Tam ptastwo drugie. GrochWiersze 304.
  • – Głosy psie, jako wszeliakie od basu się poczynają, a na dyszkancie stawają. OstrorMyślTur 41.
  • – A 1619 29 July Dominus Dauid Mylins zostal Vrzednikiem Babinskiem Znal iednego czo zaras iednem razem spiewal Bas y discant nicz zadnego tactu w zadnem glosie nie opuszczaiacz. AktaBab 24.
  • – Grzmią bębny wRegimentach, a Kotły tubalne Gdzie zelazny na rzezwych, Jezdziec koniech siedzi To basem to diskantem rozprawuią w Miedzi. PotWoj 77.
  • – Długom, choć z wielkim, trzymał wiatr niewczasem; Chcę kęs uchylić lochtu, aż ten basem Po całym prawie da się słyszeć gmachu. PotFrasz4Kuk I 295.
  • – Zkąd się wnosi dla czego rozmaity w ludziach głos się znayduie: dyszkant, ált, tenor, bas? BystrzInfCosm F1.
  • GRAVE [...] Un son grave. Sonus gravis [...] Głos nuta poważna, Bass. DanKolaDyk II, 99.
  • – Wieleż iest tych tonow? Cztery. 1. Discant [...] 2. Alt [...] 3. Tenor [...] 4. Bas, tęn zaś nayniższy. GorMuz 4bv.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bas drugi:
    • – Bas w muzyce [...] bas drugi der andre Bass. basse contre. T III 27.
  • basy fałszywe:
    • FAUX - BOURDON [...] terme de Musique (qu ' on appelle simplement Contre-point.) Rudior musicorum concentus. BASSY falszywe w muzyce Kontratony niezgadzaiące się z sobą. DanKolaDyk II, 17.
  • miąższy bas:
    • – Miąższy [...] 2) Musiq. Grave, bas. [...] 2) miąższy bas, alt, dyszkant. T III 816.
  • bas niski:
    • – Iest Bás troiáki/ Wysoki/ Sredni/ y Niski. GorMuz b6v.
  • bas średni:
    • – Iest Bás troiáki/ Wysoki/ Sredni/ y Niski. GorMuz b6v.
  • bas trzymać:
    • – Básistá by nayprzednieyszy, dyszkántem nie záśpiewa, niech każą dyszkáńciście bás trzymáć, depressu nie ma. MłodzKaz IV, 127.
  • bas wysoki:
    • – Iest Bás troiáki/ Wysoki / Sredni/ y Niski. GorMuz b6v.
  • bas generalny:
    • – Bas w muzyce [...] bas gieneralny der General-Bass. basse continuë. T III 27.
Związki frazeologiczne

  • dobywać basu;
  • mówić basem;
  • odpowiedać z basu:
  • »mówić, odpowiadać, odzywać się hardo, zuchwale; mówić, odpowiadać, odzywać się hardo, zuchwale; mówić, odpowiadać, odzywać się hardo, zuchwale«
    • – Chlubny sam chwali siebie; tchórz dobywa basu, Mężny mało i skromnie: dość szable u pasu. PotMorKuk III 91.
    • – Dwu poważnych usarzow hetmańskiego znaku, Przyjechawszy, że wioska moja im na szlaku, Z komplementem, jakiej dziś zażywają mody, Jeśli się nie okupię, chcą pisać gospody. Karwasze, naruczaki, sami mowią basem, U każdego pachołka pistolet za pasem. PotFrasz2Kuk II 501.
    • – Gdy mu [Piłatowi] się Żydzi przykrzą, odpowieda z basu: "Idźcież, oto macie me segnety. Jako chcecie, niech będzie tamten grób zamknięty, A już mi dajcie pokój, dość tej bałamutnie!". PotZacKuk I 596.
  • dobyć basu;
  • basem się ozwać:
  • »powiedzieć, odpowiedzieć, odezwać się hardo, zuchwale; powiedzieć, odpowiedzieć, odezwać się hardo, zuchwale«
    • – „A na mię – Spyta Włocha, dobywszy od żołądka basu, Ów guzy – wiele wyńdzie takiego hatłasu?”. PotFrasz4Kuk I 336.
    • – Chłop srogi [...] Choć jeden tylko za nim, drugi chłopiec, stoi, A za kożdym się razem basem ozwie: moi? PotFrasz4Kuk I 335.
  • z basem przyjść do kogoś:
  • »przyjść, zjawić się u kogo z butą, hardością, pewnością siebie, zuchwalstwem«
    • – Turcy [...] z takiem humorem; z takiem do nas basem Przyszli; iakby iusz mieli wygraną zapasem. PotWoj 171.
a) »śpiewający takim głosem «
  • BAS, TENOR, ALT My wszytkich rzeczy oraz miłość zawieramy, Gdy w bogáctwách, godnościách, roskoszy szukámy. BanHist 30.
2.  w lm  »instrument muzyczny, smyczkowy lub dęty, o najniższej skali«
  • – Nie ciśnijciez się jak bydło, pójdź saw, Cepuch, z twojemi basami, Ty zaś, Jaros, i z Kasperkiem z drugiej stańcie ze skrzypkami! RozPasOkoń 315.
3. »niski rejestr dźwięków w instrumencie muzycznym«
  • – Potym gdy równe głosy zordynował, Alt, tenor, dyszkant i bas pomiarkował, Wziął swój instrument w rękę [Orfeusz]. LubSOrfPol 10.
  • – Wnet alt wziął przedsię [Orfeusz] i dyszkant wysoki Zniżał na tenor aż po bas głęboki, Smutne aryje w rożny styl przejmując I w melodyjne figury kształtując. LubSOrfPol 13-14.
  • – Pryśnie cienka stroneczká, gdy w nię ták zárznąć zechcą, iáko w párobkowáty Bas. MłodzKaz IV, 10.
  • – BASSE [...] BASS, terminem Muzyki część muzyki ktora wydaie głosy náypoważnieysze y náygłuchsze. DanKolaDyk I, 176.
  • – Nie potrzebá więtszey trudności záżywáć około przemieniánia/ [klawiszy] tylko pámiętáć iáko się te litery piszą ktore do Basu, Altu, y Diszkantu należą. GorMuz b2.
Związki frazeologiczne

  • w kwinty się obrocieły basy:
  • »pycha, pewność siebie ustąpiły miejsca pokorze«
    • – Narody całe Ktore pod stem bonczukow do nas przychodzieły Ledwie zesię dzis, iednem znakiem nie okreły Zgoła wszytkie ozdoby, spadły znich y krasy A w kwinty się drobniuchne obrocieły basy. PotWoj 202.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.:
  • (wariant I):
    – Wałach i kapłon, chociaż się zawiedzie, Pocznie coś basem, a kwintą dowiedzie. PotFraszBrück II 367.
  • (wariant II):
    – Gdy z basu kwintą spuścić nie chce się paniątku, Gdy do wielkiej postawy nie stawało wątku, Przyjedzie do mnie szumno, żebym mu pieniędzy Z jego aparencyjej pożyczył tym prędzej. PotMorKuk III 338.
  • (wariant III):
    – [Mówi Dawid] Nabalowi nastroię Dudy w swoim Czasie, Kiedy kwinta zerwáná, zagram mu ná basie. Zwołał DAWID żołnierzy [...] mowiąc: ruszon iestem gniewem nowym, Hardość Nabala posła moiego zelżyła. DrużZbiór .
  • (wariant IV):
    – Zabił mu [Bóg faraonowi] syna, a ten zaraz spuścił z basu, Każe żydy co rychlej wyganiać z tarasu. MorszSŻaleBar II 114.
Podhasła

BAS

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1638
Znaczenia
nazwa własna - imię psa
  • Bas czarny strzałka na czele. ArchRadziw 1638 388, 1.