Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CHATA

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CHATA, *HATA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   chata
D.   chaty
C.   chacie
B.   chatę
Ms.   hacie ||   chacie
liczba mnoga
M.   chaty
B.   chaty
Ms.   chatach ||   hatach
Znaczenia
1. »mały, nędzny dom, zamieszkany zwykle przez ludzi niskiego stanu«
  • – W hácie policzywszy po złotemu od kázdego biorą [żołnierze]. StarPopr 132.
  • Chátá/ vide Iátá. Kn 63.
  • – W ten wiek ludzie poczęli mieszkáć w iáskiniách y [...] chátách z chrostu uplecionych. OvOtwWPrzem 9.
  • – Śmierć [...] pchnięciem nogi Otwiera chaty i królewskie progi. MorszAUtwKuk 120.
  • – Iuz wychodząc zowey chaty az baba zakasłała w chlewie. PasPam 98.
  • – Przęcie pochlebcy Panom zasłaniaią Oczy y Vszy, że choc Krzywdy maią Vbodzy w hatach, albo gdzie ná roli, Nie nogą mowic, dla nich, co boli. OblJasGór 149.
  • – Ubolewaiąc na nieuwagę w tym naszę, myślę sobie, że nie masz tego wieśniaka,żeby swey cháty nie ogrodził dla bespieczeństwa swego. LeszczStGłos 108.
  • GARGOTTE [...] KARCZMISKO puste niewygodne, chata zgniłka spruchniałka gościniec ladaiáki podrożnemu ná popas álbo nocleg przypadaiący giełda garkuchnia. Aller prendre ses repas à la gargotte. Popinari [...]. Chodziwać ná obiady do giełdy do garkuchni. DanKolaDyk II, 79.
  • BARAQUE [...] Tugurium [...] BUDA maiak chatá dlá żołnierzy prostych w obozie. DanKolaDyk I, 170.
  • Chata. Hütte. hute, cahute; loge. T III 108.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • chłopska chata (sz. zm.):
    • – Więc prawie niewiedział jakimby Sposobem bespiecznie te drogi przebyć az się tandem po kupiecku przebrał lecz y tak zdradzony w chacie chłopskiey niedaleko wiednia od Xiązęcia Austryackiego w niewolą wzięty. IntrHist 76-77.
    • – Bywa że razem w Szlacheckim dworze y chłopskiey chácie, [...] urodzi się dziecie. BystrzInfAstrol III/IX.
  • chata wieśniacza:
    • – Mury mieyskie, chaty wiesniacze, pałáce Pańskie, nie należą do Aspektow Niebieskich. BystrzInfZup IV/XXVII.
  • chałupnicza chata:
    • – Czy nie wieksza Paupertas w lada kmieciem domu albo w łada Zagrodniczym albo więc w lada chałupnicy Chacie w ktorey chudzina nie ma co by włozeł W gembe y sąm y zona mizerna y dzieci. OpalKSat 106.
  • oboźna chata:
    • – Kasiu, czyś chora, czy uporem, Czy zgniewana na sołdaty Nie chciałaś choć z królowej dworem Nawiedzić oboźne chaty? MorszAUtwKuk 300.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Wielka tárápátá/ dziuráwa w deżdż chátá. RysProv XVII, 7.
  • Lepszá záwsze iest Niska z Cnotą chata. Niż Wysoki z Fortuną Pałac. LubSŁapAdw 107.
  • Iédná iáskołká nié czyni láta; nié czyni miástá iedná chátá. KnAd 309.
Przenośnie
  • Wiedzcie o tym/ że wszyscy czárci z niebá wyrzuceni/ w tákich hatách nieszkáią/ ktorych względem nas chlewy násze/ y psiárnie smrodliwe vszłyby zá páłace y za komory krolewskie.BirkNagr 53
2. »własny dom, własne miejsce zamieszkania«
  • – Gospodárstwá iest początek káżdego, Mieć chátę, żonę y wołu rolnego. PetrSEk 3.
  • – Popalono mi gumna, stodoły, pnie, chaty, Czeladkę, jakoby proch, na który wiatr wienie Gwałtowny,m rozprószono w jednejże godzinie. ZimBSiel 147.
  • – Pospolstwo [...] Pług kinąwszy dla Pomsty Co zywo się udaie w Zaporowskie dziczy Wolą krwią, nizli potem swey wetowac straty Gdy zbędą oycow, matek, zon, dzieci, y chaty. PotWoj 184.
  • – Wolę swoją chatę [tytuł] Wiejska mysz otrzeźwiawszy, już więcej nie chciała biesiadować [u miejskiej myszy], lecz do wsi co prędzej bieżała, a spojrzawszy z pagórka na mury bogate, rzekła: "Bogdaj przepadły! Wolę swoją chatę". HugLacPrag 95.
  • – Już za nic nie ma chaty ni stodoły, Porzuca woły, owce, ule pszczoły [Arysteusz dla Eurydyki]. LubSOrfPol 3.
  • – W nogi co żywo sunie ku swey chacie. ChrośKon 1.
  • – Tego pewna niewątpliwie byłá, Zeby go był nie wydał stárzec z swoiey cháty; Gdyby mu białogłowskie wspomnieć miáłá száty. ClaudUstHist 113.
  • – Mi starą potężny spustoszył eurus Chatę. RódLudzOkoń 28.
  • – Káżde się schyli do swego zágonu, Mátka podeprze drągiem z dziećmi chátę. DrużZbiór 313.
  • – My zaś Pásterki do chaty chrościaney Nád Páłac cichszey spieszym ná spoczynek. DrużZbiór 515.