Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BURKA I

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn


Najwcześniejsze poświadczenie: 1638
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   burka
D.   burki
B.   burkę
N.   burką
Ms.   burce
liczba mnoga
D.   burek
B.   burki
Etymologia
tur. bürk 'nakrycie wierzchnie: płaszcz, a szczególnie czapka, kapelusz'
Znaczenia
1. »wierzchnie okrycie bez rękawów, noszone na zbroi, używane jako uzupełnienie stroju rycerskiego«
  • – Południe prawe było y naywyszsze stropy Słonce trzymaiąc: cien nam zwinęło podstopy Gdy strudzony Kantimir w cało dniowem chodzie Przy Prutowey z swą Ordą odpoczywa wodzie A czuiący od siebie nie dalekie Turki Wychełznywa Bachmaty zruca z szyie burki Sam spi dopadszy cienia oganistey Trzesnie [...]. PotWoj 68.
  • – Iusz mrok padał: iusz zgoła zachodzieło słonce Więc się tu o Wołoskiey ieszcze dzis wędzonce Naburce Biłohrodzkiey a Kutnarskiem winie Przespac [...]. PotWoj 200.
  • BURKA Wynidę przede wrota, gdy nas straszą Turki. Aż ktoś jedzie; że Tatar, rozumiałem z burki. Lecz że jeden, bom jeszcze nie wszytko miał doma, Duch w mię wstąpił. Pytam: "Ktoś?" "Furman - rzecze, Choma." Już jej sobie nie kupię; tedy leda sznica, Szwiec w burce za żołnierza, furman za szlachcica. PotFrasz4Kuk I 228.
  • – Nie od burku burká/ Leć bywá od Turká. Ná hárcu zdárta/ gdy go kto zwoiuie/ Lub ią Pobrátym/ Tátárzyn dáruie. KochProżnLir 214.
  • – Powdziewawszy Burki/ Kędy Mieyskie Curki. Co głádsze z okná pátrzáią wieczorem/ Iák się tym piszą ná burku Vbiorem. KochProżnLir 214.
  • – W burce zaloty/ w burce y w namiotku W burce się trzebá spodziewáć przypłodku. KochProżnLir 215.
  • – Drugi [żołnierz polski] w połowie ledwie uszedł burki, u wszytkich zgoła prożne były troki [po bitwie z Turkami]. PotMuzaKarp 51.
  • – [...] gwardye po wszytkich ulicach stały y Ludu strasnie siła ktorzy się naybarziey z naszych Burek y Sahaydakow smiali [...]. SobTDzien 10.
  • – W tej biedzie, co wy, byłem, w tejże słocie, W burce żołnierskiej, nie w królewskim złocie, Oraz z Jakubem, synem mym kochanym, Z którego zdrowiem wam-em byłem danym. BoczOstBar II 160.
  • – Ze ledwie zá nie Szláchtą, nie zostáią Zydzi: Wszytkim do dostoieństwa tego przystęp łátwy, Cisną się szewcy, kráwcy, od nożyc od drátwy: Nie tylko z stołu, ále spádłá Prawdá z tarczy, Tarcz z rámienia zá burkę, Zołnierz ią frymárczy. PotPocz 153.
  • – Bródkę z rzymska zapuści, burkę włoży na się, Niby (jak) strawny żołnierz gębę darmo pasie, O wojnie prawi [Utracius]. KorczFrasz 40.
2. »obszerne okrycie wierzchnie, często z kapturem, wykonane z grubej tkaniny, chroniące przed deszczem i chłodem, opończa, peleryna«
  • Burka Wilcza. ArchRadziw 1638 160, 4.
  • Burka Wilcza Szlamami podszyta. ArchRadziw 1638 161, 3.
  • Burka błękitna. InwRuchGęb 124.
  • – Dobra szabla do konia, dobra na wiatr burka, Ale z izby bez laski nie chodź lub kosturka. PotMorKuk III 252.
  • BURKA MÓWI Wygodna-m w drodze dla dżdżu, śniegu, wiatru, słońca, Jednak w drogę mię nie bierz kolistego tońca. Gdy sam pójdziesz, w kruchcie mię zostaw przed kościołem. Usłużę-ć na bankiecie, gdy siądziesz przed stołem. KorczFrasz 36.
  • – Albę prawdziwie śmiechu Herodowego godną, (roczny) brud zasmrodzi i zaklajstruje, w rękawach terpentyną od nosa pomarszczy i pofałduje, lada łyczko pod szyją zawiąże, pasek uciesznie poreliga i opnie, stuła jak do ścięcia szyję odkryje, ornat co wszytko jako burka na bakier przyrzuci. MałpaCzłow 228.
  • – Żupan łatany, Cudnie odziany, Jeżową skórką, Więc się też jeży, Gdy kroczą, bieży Czerkies pod burką. JunRefBar II 493.
  • Burka sehr kurzer Polnische Regen-Mantel von Filz. court mantelet de feutre que le cavalier Polonois porte contre la pluïe. T III 89.
Związki frazeologiczne

  • burkę obrócić:
  • »zmienić zdanie, przejść na stronę kogo innego«
    • CASAQUE, subst. f. Sagum, i, n. Cic. SZATA krotka żołnierska Saian [...] ON DIT figurément Tourner Casaque, (Changer de parti.) Ab aliquo deficere, desciscere.Cicer. MOWIĄ niewłaśnie, burkę obrocić, odmienić się y udać ná inszą stronę, odstąpiwszy kogo. DanKolaDyk I, 263.
Podhasła

BURKA

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1638
Znaczenia
nazwa własna - imię psa
  • – Burka Moręgowaty Kosmaty. ArchRadziw 1638 380, 7.

BURKA II

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1746
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   burka
Znaczenia
»kamienna nawierzchnia ulicy, drogi, placu; powierzchnia pokryta kostką kamienną, bruk«

*BURKA III

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T


Najwcześniejsze poświadczenie: 1747-1756
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
B.   burkę
Ms.   burce
liczba mnoga
D.   burek
Znaczenia
 ekspr.  »ostre napomnienie, nagana, łajanie, wymówki, wyrzuty«
  • – Przy burce słusznej onych rotmistrzowi za taką w ludziach nieostróżność, wartę-m onemu na trzy dni, odpasawszy pałasz, przydać kazał. RadziwHDiar 26.
  • – Solenną-m spomnianemu jegomości panu sędziemu dał burkę z racji dawniejszej onego u nas służby. RadziwHDiar 57.
  • – Ogień się był tu w mieście pokazał, z okazji którego niejednemu za nieostrożność, choć nie od słoty, rozdałem po burce. RadziwHDiar 69.
  • – Słuchałem rachunków ludzi mych robót im zostawionych, chcąc wiedzieć, jak się któren sprawował i czy pochwały lub nagany godzien. Lecz różnie znalazszy, podobniem dziękował, ile drugim nie bez burek, na mróz tak tęgi jak teraz. RadziwHDiar 91.
  • – Ieźli zbyt wcześnie wydasz przymuszona, Liścia z kwiatami ná melon ogurek, Mroz zwárzy wszystko, zágubi nasiona, Tobie [ziemi] Ogrodnik da bez liczby burek, Przyczynę daiąc, żeś zimna od spodu, Przeto donosić niepotrafisz płodu. DrużZbiór 331.