Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

GRUCZOŁ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: GRUCZOŁ, GRACZOŁ, GRUCZÓŁ, GRUCZUŁ, *GRUCOŁ
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (gruczoł), SXVI (gruczoł), Kn (gruczoł, gruczół), T (gruczoł), L (gruczoł, gruzoł), SWil (gruczoł, gruzoł), SW (gruczoł, gruzel, gruzeł, gruzoł), SJP (gruczoł)

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   gruczoł ||   graczoł ||   gruczół ||   gruczuł
B. uż. nżyw.   gruczoł
liczba mnoga
M. uż. nosob.   gruczoły
D.   gruczołów
  gruczoł
C.   gruczołom
B. uż. osob.   gruczołów
uż. nosob.   gruczoły ||   grucoły
Ms.   gruczołach
Znaczenia
1. »narząd ludzki i zwierzęcy, składający się z komórek wydzielających swoiste substancje«
  • – Podozorze od wiéprzá/ Glandium [...] Glandula [...] glandulae apri [...] v. Gruczoły [...]. Kn 743.
  • – Slinne iágody w vściech/ mándlé/ guziki w-gárdlé przyrodzone/ iáko migdały. Antiades [...] Tonsillas [...] v. Gruczoły [...]. Kn 1017.
  • – O Puchlinie, wGruczolach y Spadnieniu Iezyczka. W tym Paroxyźmie osobliwie gardło ciepło zachowuiąc, zimney y ostrey Aeryi się strzeżąc, smaruy powierzchownie spuchłe gruczoły Migdałowym Oleykiem, y przykładay ciepło Worek popiołem albo Owsem napełniony. BeimJelMed 311.
  • – W wielkiey Inflammacyi gruczoł [!] y Ięzyczka krwistym ludziom Krew wObfitości puścić, po ktorym krwi puszceniu rozwalniaiące y poty pędzące lekarstwa zażywane być powinny w letniey herbacie, ktore wielki skutek czynią. BeimJelMed 316.
  • Gruczoł. 1) Drüse [...] 1) Glande, fagouë [...]. T III 425.
2. »w różnych częściach ciała guz, obrzęk, stwardnienie, zwykle jako objaw choroby lub efekt urazu mechanicznego«
  • – Zołzy Gruczoły Wola y Zatwardziałości stáre odmiękcza/ y rospądza Pástę z niego/ á z miodu na nie przykładáiąc [korzeń fiołkowy]. SyrZiel 7.
  • Gruczołom twárdym odmiękczenie [czyni olejek kosaćcowy]. SyrZiel 12 marg.
  • – Podárze/ Guzowátey/ álbo Gruczołom Podágrycznym/ iest rospądzaiącym lekárstwem [amoniak]. SyrZiel 218.
  • – Tákże wszelákie twárdości Gruczoł/ y Guzow odmiękcza/ rostárszy go w białym winie/ á ná nie plastruiąc [amoniak]. SyrZiel 219.
  • Gruczołom nábiegłym/ w ktoreykolwiek części ciáłá: Wziąć prochu korzenia Stosiłu Herkulesowego łot/ Sáletry pięć czwierci łotu/ Wapná niegászonego czwierć łotá Sadłá Niedzwiedzego [!] cztyry łoty/ Wosku poł łotá. To wespoł spuścić przy ogniu/ á ná nie plástrowáć. SyrZiel 228.
  • – Wola pod gardłem ábo gruczoły rospądza/ piiąc go przy tym [mikołajek]. SyrZiel 681.
  • – Dymienicé/ Bubones [...] vide. Gruczoły. Kn 158.
  • Gruczół/ aliter vide Guz zaskorny. Kn 213.
  • Gruczoły/ guzy zaskórne po rozm,aitych częściách ciáłá rostące. Glandulae [...] Antiades, tumor faucium [...] Glandulas in inguinibus [...] Zołzy/ wrzody [...]. Kn 213.
  • – Guz ná cielé z vderzenia/ Nodus plagarum [...] Plaga ex retuso telo [...] Tuber [...] v. Gruczół. vicin. Vdérzénie [...]. Kn 218.
  • – Myszká gruczoł szkápi/ [...] Pani aut glandulae equorum. Kn 440.
  • Struma. Der Kropff Gruczuł. GuldOn 62.
  • – [...] Struma. Ein Kropff am Halse. Graczoł/ ábo wolenászyi. GuldOn 64.
  • Struma. Der Kropff. Gruczoł. GuldOn 74.
  • – [...] wodka z tego ziela [tabaki] zrobiona/ plamy ná ciele wrzody zástarzałe/ świerzby/ párchy/ liszaie leczy/ oczy czyści/ grucoły kędykolwiek pokazáne rospądza [...]. HercBan 62.
  • – Czemu niektore narody máią swe pewne choroby? Máią kołtuny ktorych gdzie indziey nie widác: máią Węgrowie pewne gruczoły ktorych inne narody nie znáią: AEgipcyánie máią swoy trąd osobliwy. TylkRoz 244.
  • – KOrzeń tego ziela [koszyczko] położony ná szyi, uzdrowia gruczoły, y wrzody ná szyi, tákże uryny cięszkość: y rzeżączkę, przyłożywszy pláster z tego ziela korzenia ná mieyscách áffekcyey tákiey. AlbSekr 237.
  • Gruczoł [...] *2) Kropf am Halse eines Kropfichten. 3) Kropf, Schlier, eine Geschwulft [!] am Halse. 4) Bronchocelle, Gurgel-Geschwulst. *5) harter Drüsen Geschwulft [!], scirrhus, s. Kostka martwa. *6) Beule in der Dünnung, s. Dymienica [...] 2) gouêttre. 3) écrouelles, f. pl. 4) broncocelle, une tumeur du cou. *5) un schirre; une dure tumeur, v. Kostka martwa. *6) bubon, une tumeur à l'aine, v. Dymienica. T III 425.
3. »człowiek mający w różnych częściach ciała dużo guzów, obrzęków, stwardnień, zwykle jako objaw choroby«
  • – Nieurodziwi/ (nie kształtowni) y Potworni. Potworni, (nie kształtowni/) y Nieurodziwi są/ ktorzy ciáłem odstępują od pospolitego kształtu; jáko są: srogi Olbrzym/ 1 maluczki Kárzeł/ 2 Dwoistego ciáłá/ 3 Dwoy głowy/ 4 y tym podobne Potwory. Dotych niektorzy poniekąd przyliczáją: Głowaczow/ 5 Nosalow/ 6 Wárgátych/ 7 Gębalow/ 8 [Ze]zokich/ 9 Gruczołow/ 10 Krzywoszyjow/ 11 Gárbalow/ 12 Krzywonogow/ 13 Głow podługowátych; 15 (14 przyday do tego Łysego. KomDobrOrb 107-109.
Znaczenia niepewne
1 a. 2:
  • Gruczoły/ Glandulae, Strumae panus. Gumbus, Norikaulis. SzyrDict 77.
Podhasła

*GRUCZOŁY

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1613
Znaczenia
1.  anat.  »migdałki«
  • – W wielkiey Inflammacyi gruczoł [!] y Ięzyczka krwistym ludziom Krew wObfitości puścić, po ktorym krwi puszceniu rozwalniaiące y poty pędzące lekarstwa zażywane być powinny w letniey herbacie, ktore wielki skutek czynią. BeimJelMed 316.
2. »w różnych częściach ciała guz, obrzęk, stwardnienie, zwykle jako objaw choroby lub efekt urazu mechanicznego«
  • – Tákże wszelákie twárdości Gruczoł/ y Guzow odmiękcza/ rostárszy go w białym winie/ á ná nie plastruiąc [amoniak]. SyrZiel 219.
Odsyłacze