Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BIEL

rzecz.
m albo ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M. m albo ż   biel
D. m   bielu
ż   bieli
B. m albo ż uż. nżyw.   biel
N. ż   bielą
Ms. ż   bieli
liczba mnoga
M. m albo ż uż. (n)osob.   biele
N. m albo ż   bielami
Znaczenia
1. »biała barwa ubrania, białość, jasność«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • w bieli:
  • »ubrany na biało«
    • – Iuż pociechę swoię serce wieszcze Czuło/ bo piękna Bohatyrká w bieli Nagle się ná to podemknęłá mieysce. TasKochGoff 139.
    • – Márya stałá u grobu ná dworze płácząc. A gdy płákáłá/ náchyliłá się w grob. Ujrzáła dwu Anjołow w bieli siedzących; jednego u głowy/ á drugiego u nog/ tám gdzie było położone ciáło IEzusowe. BG 1J 20, 11-12.
    • W-bieli/ w-czerni/ [...] w białey szácie [...] Albatus. Kn 1213.
    • – Kortezánny białey płci w czerni, czarney záś sierci rády chodzą w bieli. AndPiekBoh 63.
    • – Nie ośm Osob, ośmdziesiąt; lecz tysięcy Bráci, Polská ma Elektorow wszyscy w bieli, bo moda; nátury iest táka, Ze się nie odradzáią, ptaszętá od Ptaká. PotPocz 38.
    • – Przed Grobem iest Kapliczka okrągła, w ktorey prezentuią kamień, ná ktorym siedziáł Anioł w bieli po Resurrekcyi. ChmielAteny II 566.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Muchá w mleku/ álbo Cygan w bieli. RysProv IX, 1.
2. »warstwa drewna«
  • Biel ná drzewié zwierzchnia/ Alburnum [...] Adeps arboris [...] Biel druga w drzéwách niéktorych/ iáko w Sośnie/ pod ktorą drzeń/ Caro arboris [...] Pulpa sine venis [...] Biel trzécia w drzéwié wnętrzna miédzy żyłámi smolnemi/ iáko w sośnie/ Pulpa arboris [...] Szczepáć drewno. Interuenia. Kn 28.
  • – Kłodzina [...] jest ścięte drzewo [...] bez Gáłęzi; á ma Skorę y Łyko/ [...] Biel i Drzeń. KomDobrOrb 33.
  • Biel der Kern im Holz KellGram 47.
  • Biel drzewna/ Pulpa [...] das Geholz/ so zwischen den Spaltadern ist/ und sich durch diefeld läst gerne zertheilen. Biel odzieráć z drzewá/ Exalburnare. Den Spind eines Baums abstreiffen. DasHünDict Ooiiijv.
3. »rodzaj grzyba jadalnego«
  • – W Litwie wespoł kwaszą ią [ćwikłę] z rzepą/ z czosnkiem/ z cebulą/ z kápustą/ y z Bielámi/ warstwámi prześciełáią/ y zowią to kwászeniną. SyrZiel 1120.
  • – W pospolitym używániu té są/ Grzyby/ Kozakowie/ Biele/ Rydze. SyrZiel 1394.
  • – Grzyb/ grzybék [...] grzyby/ kozaki/ bielé/ bédłki/ rydzé. Kn 216.
  • – Juz mnie ty tego Roku naymniey niezászkodzisz [mówi Baba do Nędzy] Będą Grzyby/ Biele/ Rydze/ Orzechy/ Lubáski/ Krupy nowe/ Bochniáczki/ Gomołki Kiełbáski. NędzBied 8 nlb.
4. »tłuszcz, sadło«
  • – Szumieniu [...] w uszu [...] sok Ruciány z świeżem másłem/ ábo z tłustością ze szpyrek wieprzowych/ ábo z bielu y tłustości mięsá wieprzoweg[o] wyskwárzona pomieszány [...] odpędza. SyrZiel 525.
5. »biała nić do szycia«
  • – Za Usilną prozbą swoiey Pani Izabeli Płocharskiej [...] chustkę bielą szytą [...] dał Pani Burbiney. DekrŻmud 30 a-b.
6. »nieprzejrzysta, biaława błona gałki ocznej, białkówka«
  • Weisz im auge biel woku albugo. KusWeg N3.
7. »rdzeń pacierzowy«
  • – Szpik pacierzowy, álbo grzbietowy. Arab. Nucha. Pol. Biel pacierzowa, mlecz pacierzowy, świczká. UrsOss 9.
8.  chem.  »biały barwnik; biel ołowiowa, blajwajs «
  • – Do tego przydáią Merkuryuszu [...] y Bielu Ołowiánego/ álbo Bláywasu/ po dwu łotách. SyrZiel 233.
  • – Przeciw truciznie Mákowego soku, ktory Opium álbo Meconium zowią, piołyn z stárym winem pić dobrze. Biel ołowną, ktorą Blaywáysem drudzy zowią, ktoby wypił Piołyn z miodem przez kilká dni pić dawać. SyrZiel 343.
  • – Truciznom wszelákim, w trunku ábo w potráwách zádánym, ábo [...] z ołowney bieli, Arseniku [...] uczynionym, służy. SyrZiel 396.
  • – Wziąwszy tego ziela soku/ Bleyweisu/ ábo ołowiáney bieli [...] tym nácieráć. SyrZiel 454.
  • – Vtłukszy korzeń/ [...] co namieley [...] / ná słońcu vsuszyć/ przydáwszy trzecią część Ceruzy/ to iest Bláiwáysu ábo bieli ołowiáney. SyrZiel 627.
Użycia metajęzykowe
  • - Przysiek sąsiek wiek áchtel bąbel biel [nie tracą "e" w dopełniaczu]. WojnaInst 32
Podhasła

BIEL

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1704
Znaczenia
»nazwisko chłopskie«
  • – Marcin Biel y Anna Zona iego pokazali Przywiley De Data we Czwartek Swiąteczny Anno 1605 Na Sztuke Ziemie nad Ieziorem Mieyskim wzdłuz od Kielmichowicza do Ziemie Iakuba. KomonDziej 111.
  • – (Zachowane strony [...] przy Przywileiach...) tak iednak iz Biel y na te Rolą ktorą Zyrkowa trzyma praetendował Prawo aby mu Zyrkowa wzgledem tego vstąpiła Zagonow Osm przyległych Roli iego a Biel Nagrode Nawozow wedle Nalasku Zamkowego Zyrkowey aby Vczynił. KomonDziej 112 r.
  • – Trzeci Marcin Biel, który przy tej sprawie był. KsJaz 43.