Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BRET || BRETA, *BRYT || BRYTA, BRETA

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. m bret; ż breta; D. m bryta // breta; B. m uż. nżyw. bret; ~ lm M. m albo ż uż. nosob. brety; D. m bretów // brytów; B. m albo ż uż. nosob. brety // bryty; N. m albo ż bretami

Etymologia: <niem. Breite>

Znaczenia:

»miara płótna, sukna lub innego materiału włókienniczego; pas lub klin tkaniny«: Brety/ vide Strefá/ et Bramá v száty. Kn 45. Strefá/ absolutè. et Strefá ná szácié/ bretá/ stroká [...] Virga [...] Virgae seu virgulae purpureae, [...]. Kn 1075. OBicia Adamaszkowego Błękitne[go] sczerwonym Bretow - 18. ArchRadziw 1638 26, 3. Mnieysze znáki Zołnierskie/ káżdy Porucznik/ Rotmistrz/ y Pułkownik/ tak konny iáko pieszy [...] według białego nászego Orłá w Czerwonym Polu/ puł brytá białey/ á puł brytá czerwoney kitayki/ záżywáć ma/ ku znákowi Rycerskiemu/ ná przepasanie/ co więc pásem Rycerskim zowią/ bo ztąd w boiu/ starszynę poznáwáć potrzebá. FredKon 29. Bret [materiału] ieden na drugim rowno połozywszy [...] na wierzchu naresuy sobie [...] lub to kwiecie, lub zawiiania i essy rozne, lub inne floryzowanie według upodobania. VVeś potym nożyce, rowno i razem obadwa brety z końca przerzniy prowadząc nożycami [...] tak iako rysowanie idzie cale i do koła. SekrWyj 39. Krol [...] odiachał. Darowawszy Obicie swoie Krolewskie Atłaszowe błekitne wrzorziste Kosciołowi Zywieczkiemu brytow kielkanascie. KomonDziej 173v - 174. Drugiego dnia na Kościoł cały kiery y brety Suknem czerwonym pomieszane służyły funebrali actui [...]. GazPol 1736/ 86, 3 nlb..

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ w bret: Szopka Turecka Z zielonemi płotami dwiema Skapą Wbret zieloną, W bret czerwoną. ArchRadziw 1638 46, 17. ▲ w pół breta: W pół breta lisztwy poczyniono, także koło okien i koło drzwi. NiemPam 44. ▲ w półtora breta: Sukno Czerwone drugie nastoł, wpułtora breta, wzdłusz łokci dziesiec. ArchRadziw 1638 46, 3. ▲ we dwa brety: Przykryto ziemię feilundyszem czerwonem, na nim we dwa brety złotogłowiem tureckiem ciemnobrunatnem. NiemPam 46. ▲ w bryty: Zygar Scienny zkurantami [...] w nim obicie wbryty Czerwono pstre zbretami włoczkowemi. InwBagnPolPom VII 186.