Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1.zool. »ptak błotny z rodziny czaplowatych, Botaurus stellaris«: Tam bąk basem swoim, Zwykł się sprzeciwiać prostym stronom moim; Tam ptastwo drugie, które gdy czas niesie, Krzyczą w mej trzcinie jako w jednym lesie. GrochWiersze 304. Tym się też brzydzić będzie z ptástwá, y jeść ich nie będziecie/ bo są obrzydliwością: jáko Orłá/ y Gryfá/ y morskiego Orłá/ Y sępá/ y Kánie według rodzáju ich. Káżdego Kruká według rodzáju jego: Tákże strusá/ y sowy/ y wodnej kánie y Jástrzębá/ według rodzáju ich. Y Puhaczá/ y Norká/ y Lelká/ Y Lábęciá/ y Bąká/ y Bocianá. Y Czáple/ y soiki, według rodzáju jch/ y Dudká y Nietopyrzá. BG Kpł 11, 13-19. Bąk/ ptak cudzoziemski/ Onocrotalus. Kn 12. Bąk/ ptak naski/ Asterias [...] Butio [...] Bukarz/ [...] Bąkacz. Kn 12. Czapla biała/ Łyszczak/ Plaskonos/ Platea [...] vide Bąk 2. Kn 94. BĄK, BABA, po Łacinie Onocratulus, Truo, na kształt Łabęcia, ale pyska odmiennego, bo długiego, czerwonego, na końcu zagiętego Wolę ma iako sakwę, w ktorą ryby połknione chowa. ChmielAteny1755 I I, 509. Pluralis [...] Bąk die Rohrdom[m]el/ Bący der Rohrdommeln. DobrGram 140.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bąk cudzoziemski: Pelikan/ ptak zmyślony malarzow y niektorych pisarzow. Pelicanum [...] v. Sęp. [...] v. Bąk cudzoziemski [...] Czapla biała. Kn 678. Tym [ptakom wodnym] przydamy Łyskę/ Bąka Cudzoziemskiego/ [...] y insze. KomDobrOrb 57. ▲ bąk wodny: Tam niepodobnym swej urodzie huczy Bąk wodny głosem. MorszZWierszeWir I 349.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Bąki strzelać. abo/ Bąki strzela. KnAd 8. Cosz wzdy ma za cel zycia dokąd ciągniesz albo dokąd zmierzasz czy to bąki strzelac myslisz Biegaiąc to tam to sam samo pas iako głupi. OpalKSat 49v. MOINEAU [...] WROBEL [...] ON DIT proverbialement, Tirer sa poudre aux moineaux[...] BĄKI strzelać nic nie robić słusznego, koszt y czas na daremno trawić. DanKolaDyk II, 271.

2.zool. »owad dwuskrzydły, giez koński; Tabanus«: Bąk/ robak/ ślep'/ Tabanus [...]. v. Gzik. Kn 12. Iakom wbaykach słyszał zegdy muchy Bący Komarzy Konia chudego obsiedli Chciał go drugi ognac Az on na to rzecze Stoy miły Bracie wolec iuz cierpiec tych bąkow ćo sie mey krwie napieli. OpalKSat 58v. Bąk Konia uszczknął, (zajadł). ErnHand 132. Bąk robak, un taon, grosse mouche, un tan. KulUszDyk 4.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● (war.) Ták to widzę nie tylko práwa ále już y Seymiki jáko pájęczyna, bąk śię przebija, á ná muchę winá. BystrzPol N2v. Bąk się przebije a mucha uwięznie. MikSil 299. ● Y dotego mu na koniec przyszło iz racząc sobie opił się iako bąk/ że też ledwo się na ziemię nie obalił. BanHist 10.

◼ Przenośnie: ◼ Wszytkie wady cukruie ten, co go bąk zatnie Miłości, y iak swego pędzi do tey matnie. GorzWol 64.

3. »ludowy dęty instrument muzyczny, dudy«: Ozwał się y bąk z rogiem krzywym/ y drobne dzwonki głosem zabrzmiały krzykliwym. OvOtwWPrzem 157. Berecinthus, iest gora we Phrygiey, y miasto, matce Bogow poświęcone, gdzie ią nawięcey chwalono, ze wrzaskiem dud, y bąkow z rogami. OvOtwWPrzem 428-429. Pasterz swe trzody, szronem w siwolite łąki I przestrone obszary wegnawszy, dmie bąki, Ciesząc się niesłychanie, kiedy mu po rosie Iego dumy w odbitym echo wraca głosie. PotWoj 174. W ten czás przydzie z bąkiem Dudá W opiłego pośrod ludá A gdy w skrzypki zárzępolą Fraszká Orlánd z swą Wiolą. KochProżnLir 191. Tam pląszą, skaczą, tam rożnie śpiewają, gdy im przy gęślach rowno pomagają Z wielkiego kozła bąki zawieszone, Rymy uczone. MorszZWierszeWir I 350.

4. »zabawka dziecięca«: Bąk drzewiany/ vide Krąglica. Kn 12. Krąglica/ kruglica/ cyga/ bąk/ wartołka [...] Turbo. Kn 313.

5. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiPod stemplem saskim dobrej monety, która po groszach miedzianych z chęcią była przyjęta od Polaków, jako nie mających żadnej monety srebrnej, prócz starej wytartej Jana Kazimierza i orlanek cesarskich trochę, nacisnęło się w kraj polski niezmierna moc białej monety berlinkami wrocławskimi i bąkami zwanej. KitPam 87.