W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 14.03.2024
*BEZKREWNY przym.
Słowniki:
SXVI, Kn, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, T nie notują
Formy: lp M. ż bezkrewna; D. ż bezkrewnej; B. ż bezkrewną; N. ż bezkrewną; Ms. ż bezkrewnej; n bezkrewnem; lm M. nmos bezkrewne; B. nmos bezkrewne; N. bezkrewnymi; Ms. bezkrewnych
Znaczenia:
1. »niewymagający, niepociągający za sobą rozlewu krwi, obywający się bez rozlewu krwi, niekrwawy«: Barbara S. męczeniczká krwáwa, Rozálya S. męczenniczką bez-krewną. MłodzKaz IV, 209. Wznieca się w pierśiách ogień serdeczney miłośći, W ogniu topnieie serce, topnieią wnętrznośći; Miłość, nayświętszą duszę morduie w bezkrewnych, Cáłopalenie czyniąc boleśćiách niezmiernych. SkibSnop 20.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ofiara bezkrewna (sz. zm.) »ofiara sprawowana bez rozlewu krwi«: Ten iest Xiędzem ktory porządnie od Biskupá poświęcony ofiárę bezkrewną Bogu ofiaruie. RamMKol 6. Ale y to co mi zá przystoyność/ bezkrewną ofiárę Pánu Bogu ięzykiem Słowieńskim przynośić/ mogszy ofiárowáć Greckim ięzykiem/ tám zwyczáynym/ gdźie to czynił: á ofiárowáć ták/ wten sam koniec/ że zá Narod Ruski y zá wszytkie/ ktore Słowieńskim ięzykiem Páná Bogá chwalą narody/ vbłagálną y grzech oczyśćiáiącą bezkrewną ofiárę/ z osobliwey swey intencyey przynośił? GizAntap 32. W tym rozmyślániu nie raz łzámi się zálewáiąc/ Páná niebieskiego prośił/ áby go w poczet zakonnych rycerzow swoich przyiąć raczył; á częstokroć sam Prosphory/ to iest Chleby należą ce do świętey Liturgiey/ rękomá swemi gotował/ áby naczęśćiey bezkrewna ofiárá iednorodzonego Syná/ Wszechmocnemu Oycu przynoszoná byłá. KossowŻyw 25. Spráwą bowiem się to Boską sstáło/ náto áby się bezkrewna ofiárá Syná iego ofiárowáłá/ ktorey on nákáżdy dźień ofiárowáney bydź zezwolił zá wszystek świát. KossowŻyw 67. Ták rzekszy powstał/ cáłował święte Icony Zbáwićielá nászego/ y Przeczystey Mátki iego/ /iákoby ich świádkámi nápomnienia swego do bráći biorąc/ ktore vczynił/ Bogiem ich poprzyśięgáiąc/ áby záwsze Ofiárę bezkrewną w Cerkwi wielkiey temuz przynosili/ iákoż y po dźiśieyszy dzień iego roskázowi dość się záwolą Bożą oźieie. KalCuda 140. [...] nieuśiadáiące modły ku Bogárodzicy z bezkrewnemi zá vzdrowienie Brátnie ofiárámi odpráwiwszy/ z cáłą vfnośćią potym iednostáyną modłę ku Bogu w Troycy iedynemu zebráni wszyscy vczynili y odeszli. KalCuda 233. Biskup z płaczem list przeczytawszy/ codźień zan bezkrewną ofiárę i iáłmużny czynił/ i inszych modlitwom go zalecał. KwiatDzieje 4.
2. »nie mający krwi«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: żyła bezkrewna »nerw; także ścięgno«: Żyłá sucha/ białá bézkréwna. Nerwá [...] Neruus [...] Adde neruos quibus artus continentur, qui sicut venae et arteriae à corde etc. [...] Duplices sunt nerui, molles qui à cerebro: duri, qui à spinae medulla ortum habent. [...]. Kn 1461. Części Niewieście, w których Dziecie poczęte, noszone, żywione, у z nich zrodzone bywa, rodnie czyli rodzeniu służące nazywamy. Te na twarde у miękkie dzielemy, Twarde, a razem spoione podługowatookrągłe mieysce, Miednicy uszkowatey do rąk umywania z kształtu nieco podobne składaiące, chrząstki у kości mianuiemy: Miękkie z mięsistych lub błonistych złożone, żyły krewne biiące, lub pulsowe krewne niebiiące, bez krewne, suche, у ścięgna czyli, przepaski nazywamy. KostrzewSztuka 2.
Przenośnie: Miece się straszliwy król, choć w bezkrewnem ciele Trochę sił zostało i mocy niewiele. ArKochOrlCz III 397. ◼ W niem [w Argancie] gniew we mdłem/ y bezkrewnem ciele Ożywia siły/ y ná wierzch wypiera. TasKochGoff 494.
3. »charakteryzujący się brakiem krewnych«: Wiek strawiwszy w woysku do siwizny Gdziesz obrocicie w bezkrewnej starosci. LucChrośPhar 17.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz *bezkrwawny, bezkrwawy.
Autorzy: BR-K, WM