▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ falszywy apetyt (sz. zm.): Przyczyny zbytniego apetytu. SĄ humory kwasne, y cierpkie, Orficjum żołądka ściskaiące, marsczące y sczypiące, zkąd się ten fałszywy rodzi apetyt. CompMed 180. Apetyt fałszywy do rzeczy niezwyczaynych y zdrowiu szkodzących iest pospolity białey płci [...] Chcąc uskromić ten fałszywy apetyt, trzeba się naprzód przepurgować. VadeMed 170. ▲ zły apetyt (sz. zm.): Nieprzystoyną chęć do iedzenia [brze]miennym oddala [kopr włoski] Apetytu złemu apetytu białogłowskiemu [przeciwdziała]. SyrZiel 392. Bywaią czasem złe apetyty, do krety, glinki, krup, imbieru. MłodzKaz IV, 507. ▲ apetyt białogłowski »silna ochota na jakąś potrawę odczuwana przez kobietę w ciąży«: Nieprzystoyną chęć do iedzenia brzemiennym oddala/ á do przystoynych potraw czyni. [Marg.:] Złemu apetytu białogłowskiemu [przeciwdziała kopr włoski]. SyrZiel 392. ▲ apetyt brzemiennych zły: Apétyt brzémiennych zły/ Malacia [...]. Kn 8. ▲ apetyt brzemiennej, apetyt brzemiennych: apetyt brzemiennych. Lüsternheit der Schwangern. apetit déreglè; envie de femme grosse. T III 9. Apetyt brzemienney/ [...] Malacia. DasHünDict Oo2. ▲ zbytni apetyt (sz. zm.): Przyczyny zbytniego apetytu. CompMed 180. Gdy kto zbytnim apetytem iedząc, oraz żołądek oblewa piwem [miewa kolki]. CompMed 206. apetyt zbytni, łaknienie zbytnie. unersättlicher Hunger. faim canine; apetit insatiable de manger. T III 9.

◼ Przenośnie: ◼ Bez duchowney chęci bez pragnienia/ bez appetitu/ z zamulonym często żołądkiem/ nie tak pożywamy niebieskiego tego chleba. BujnDroga 237-238. ◼ Użytsze białogłowy daleko w tej mierze; Choć tylko druga brzuchem nie dosięgnie nosa, Nie odrzuci, ściśnieli rączkę jej, młokosa. Apetyt im do jabłka macierzyński wadzi, że tu rozum igranej naturze nie radzi. PotFraszBrück I I, 188.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ mieć apetyt do czego (sz. zm.): Ma apetyt do nieba, ale częstokroć go kuflem poleie, popluska. MłodzKaz IV, 240. Niemiał Asswerus do snu appetytu. ChrośAm F2v. ▲ fałszywy apetyt: Ożeniwszy się drugi/ zapomni przysięgi/ y obowiązkow swoich y tak sobie postępuie/ iak gdyby ieszcze młodzieńcem był [...] są drudzy co domowy defekt pokrywaiąc czynią to dla konserwowania reputacyey [...] Insi z fałszywego częstokroć appetytu/ choć maią swego do nowego. GorzWol 87. ▲ mieć apetyt na kogo, na co: Apétyt mam ná co/ vide Chcé mi się czégo. Kn 8. Iak wsiedli na Litwę Lubomirszczykowie bo na nich mieli wielki appetyt o to ze wyszli na tę Woynę domową. Tak się ani złozyć niedali. PasPam 199v. Po szyczynskiey okazyiey mieli nasi appetit na Proszow y koszyce. PasPam 275v. [Tatarzy] Niedarmo krwią się posilaią końską, aby na ludzką większy mieli apetyt. ChmielAteny II 449. ▲ mieć apetyt robić co: Chcé mi się czégo [...] Masz ápétyt pisáć o Etnié [...] v. Ządam/ Podobami się/ Záchciáło mi się/ Pokusę mam. Kn 63.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ apetyt czynić »nabierać chęci, ochoty na co«: Rozłákomić się/ ábo kogo ná co/ v. Łákomię się & Apétyt czynię. Kn 946. ◆ do czego apetyt skwasić »zniechęcić (się) do czego; obrzydzić komu co«: Jeśli kto słowy Udatnymi choć szczerej prawdy nie okrasi, Wszytek do niej apetyt i wszytek smak skwasi. PotFraszBrück I 573. ◆ zachęcić apetyt czym »nabrać chęci, ochoty na co«: Nie jeden zachęciwszy apetit nowinką. Choćby nierad, musi się kontentować ślinką. PotFraszBrück II 210. ◆ komu do czego naprawić apetyt »spowodować, by kto ponownie czego zechciał, zapragnął«: Tak Bog za panowania Pudyka Rdulcibus acida intcrmiscuit, aby mu do Nieba naprawił apetyt. ChmielAteny II 344. ◆ sięgać dokąd apetytem »stawiać sobie co za cel, chcieć co osiągnąć«: Zyiesz kto tak szczęsliwy pod tym niebem z Ludzi, Ze go żadna Fortuny Pokusa nie łudzi, żeby się kontentuiąc teraznieyszem bytem, Straty nie bał: nie sięgał daley appetitem. PotPer 2v. ◆ stracić komu apetyt, do czego »zniechęcić (się) do czego; obrzydzić komu co«: Stracić komu apetyt [...] Obrzydził mi Filo[so]fią smak ochotę mi do niey stracił. DanKolaDyk II, 344. ◆ ostrzyć apetyt na kogo, co »nabierać chęci zdobycia, zagarnięcia czego«: Napierski [...] iuż Czorsztyński zamek ubiegszy, opanował; na Krakow y siły y appetyt ostrząc. NiesKor II 190. Krolestwo to [Węgry], iest złote jabłko, na które Turczyn dawno ostrzy apetyt. ChmielAteny II 430. ◆ zaostrzyć apetyt komu do czego »wzbudzić w kim chęć do czego«: Zaostrzyłeś mi appetit do dłuższego słuchania mądrey mowy twoiey. BanHist 74. ◆ zaostrzyć apetyt na kogo, co (sz. zm.) »nabrać chęci zdobycia, zagarnięcia czego; wzbudzić, wzbudzać w kim chęć do czego«: Niemoia wtym wina ale tych ktorzy maiąc swego dosyc chciwe na Cudze zbiory zaostrzyli appetyty. PasPam 284.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ apetyt gniewliwy: Trzeba bydz tego mniemania, że kożdy ma [...] apetyt gniewliwy. MłodzKaz II, 388. ▲ apetyt niższy: Gdy się rzecz przykra na człowieka trafi, tedy appetyt niższy nam z bydlęty zpolny, porywa się, a krew bieży ku sercu. TylkRoz 271. ▲ apetyt rozumny: Trzeba bydz tego mniemania, ze kożdy ma apetyt rozumny. MłodzKaz II, 388. Apetyt. 1) Philos. der Apetit [...] Phil. apetit. [...] § apetit człowieka iest dwoiaki, materyalny i rozumny. T III 9. ▲ apetyt żądający: Trzeba bydź tego mniemania, że kożdy ma [...] apetyt żądaiący. MłodzKaz II, 388. ▲ apetyt materialny: Apetyt. 1) Philos. der Apetit [...] Phil. apetit. [...] § apetit człowieka iest dwoiaki, materyalny i rozumny. T III 9.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Mądry człek Krolem nad swym appetytem. ChrośJóz1745 N5.