W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 02.12.2019
Warianty fonetyczne:
ALTANA, ALTANNA
Słowniki:
SXVI (
altana),
Kn (
altana),
T (
altana),
L (
altana; XVIII),
SWil (
altana),
SW (
altana),
SJP (
altana) notują
SStp nie notują
Znaczenia:1. »pomieszczenie, izba w najwyższej części budynku, budowli, na najwyższym piętrze lub na dachu, także kryty lub odkryty balkon, loggia, taras«: W ogrodách bywáią siane [żółte fiołki]/ ná áltanách/ w oknách/ dla ich zapachu. SyrZiel 1451.
Altaná/ [...]. Tabulatum supremum. Ambulatio, vel coenaculum supra tectum [...]. Kn 6.
Wieże zacne od ogroda, Także od Wisły [...] W nich altany budowane. JarzGośc 67.
Powiádáią Skryptorowie/ iż w Libiey kędy gorąca są wielkie/ niezmierna rzecz rodzi się Skorpionow [...] Ludzie tedy támeczni nie sypiáią dla nich/ ieno ná wysokich áltánách na domu. StarKaz 452-453.
Nie tylko pokarmem codziennym żyjemy: Więcej powietrzem [...] Stąd przyjemniejsze zdrowiu, altany górzyste, że na nich przebywają wiatry przeźroczyste. ZimBSiel 107-108.
Ná Dáchu są Altány [...] Gałki y Wietrzniki. KomDobrOrb 167.
Logeum. Logia. Ganek wielki nakryty. Altana. WąsKal 126.
Altana. Altan/ unbedeckter Platz auf einem Dache. toit plat fait en plateforme; galerie sur un toit. T III 5.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
altana nieba:
[Do Matki Boskiej:] Drabinaś wystawiona przy altanie nieba, Po tejby się nam (grzeszni [!]) tam docisnąć trzeba. KochOgrTur 14.
▲
altana narożna:
Gdy [pisarz] go [dekret] zwyczajnym napisze konceptem Tamtej kancelaryjej, z altany narożnej Całym gardłem na miasto obwoła go woźny. PotZacKuk I 582.
2. »przybudówka przed wejściem do budynku, kryta oddzielnym dachem, wsparta na słupach polączonych balustradą lub poręczą, ganek, galeria«: Przed domem wielkim ganek albo altanka która altana wkoło balasami pobalasowana. InwUszwVet 230.
Na tryumf zaltanow zabrzmią mu w koncerze W paize mosiądzowe [...j Wszyscy pienia zakrzykną Krol polski niech zyie. DrobOpow 54.
Przed sienią altanna, na której schowanie. InwKal I I, 223.
W posrzod [pałacu] przed drzwiami pryncypalnemi wygodna bywa galerya czyli altana, dla flagi utrzymania. BystrzInfArch D3.
3. »niewielka budowla o lekkiej konstrukcji, różnorodnej formie, w ogrodzie lub w innym, malowniczym miejscu, przeznaczona do wypoczynku, zabawy«: Pomknę się dalej: fontana! Neptun na niej, tuż altana. JarzGośc 70.
Będą na placu włoskie dziardyny partery Wirydarze Altany [...] Balety maszkaraty Curanty. OpalKSat 111.
Tak między temi chodząc roskoszami Częścią po scieszkach, a częścią gankami On Mąz [...] Zniknął w Altanie rozami okrytey. OblJasGór 155.
Przy brzegu Kalinowski z przywitaniem czeka sturbowaną Strusownę potyka z daleka I bierze ku Altanom, tam wszelkie ochoty wylawszy iey naczoło, swe przyszłe obroty Z Kasandrą prorokuią... DrobOpow 204.
[...] Officyalistowie Prześw. Wwdztw Ziem y Powiatow [...] do Altany w Ogrodzie Królewskim nowo będącey comparuerunt. GazPol 1735/54, 1 nlb..
Wszytkie [ogrody cesarskie] Páłacyki, Altány, Fontany [...] zdobią. ChmielAteny II 476.
4. »pomieszczenie wydzielone w innym, może wnęka«: W tymże przedPokoiu Altana w ktorey stolik ieden Marmurem sadzony. ArchRadziw 68, 17.
Znaczenia niepewne:
1 a. 2 a. 3: [król Dawid] wyidzie sobie czásu iednego po obiedzie ná áltánę/ y vyzrzy iednę białogłowę kąpiącą się w sadzawce/ poszle wskok pytáć się kto iest/ zkąd iest/ y prosząc do siebie ná podwieczorek... StarKaz 277.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]