Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: bezok. lamentować; ~ cz. ter. lp 1. os. lamentuję; 2. os. lamentujesz; 3. os. lamentuje; lm 3. os. lamentują; ~ cz. prze. lp m 3. os. lamentował; ż 3. os. lamentowała; lm mos 3. os. lamentowali; nmos 3. os. lamentowały; ~ cz. przy. złoż. lp m 1. os. będę lamentował; 2. os. będziesz lamentował; zneut 3. os. będzie lamentować; lm zneut 3. os. będą lamentować; ~ tr. rozk. lm 2. os. lamentujcie; ~ im. wsp. lamentując

Znaczenia:

1. »rozpaczać, narzekać«:

Rekcja: (na co || zd.)

[...] pátrzę/ áż mąż zbroyny Idźie wskok lámentuiąc ná czás niespokoyny. JurkLech A3. Iezu moi Iezu drogi przebac winny moie Większe iest nad me złosci miłosierdzie twoie Iusz będę pokutował [...] Iusz będę lamentował [...]. KodKon 83. Cosz iest bracie moi przec tak barzo lamentuiesz I w proznych tych frasunkach swoie głowe psuiesz [...]. KodKon 84. Tu Theophilus odyndzie a philates przystąpi nad piekło lamentowac będzie. KodKon 105. Nárzekam/ lámentuię. Lamentor absolutè et lamentor vitam [...] nárzekam ná żywot [...]. Kn 475. Pięknie Hieronim święty Wdowę iedną niespodźiáną śmierćią małżonká iey zfrásowáną/ nápomina do státecznośći/ áby nie lámentowáła niepotrzebnie/ ále w cnotách świętych postępuiąc ná krolestwo sobie niebieskie zárabiáła. StarKaz 506. Bo darmo po tym zechcesz hamowac kiedy sie Rozbiezą Koła albo gdy szyię poniesie Pod miecz dopiero bedziesz płakał lamentował [...]. OpalKSat 38v-39. heulet und weinet/ nárzekáyćie (lámentuyćie) y płácżćie. ErnHand 489. Pisze mi [Petrarka], pisze, iż się vskarża ná mnię Párnássus, y lámentuie, żem Poezyą Epikę Zonę iego, miał wczoray v śiebie ná poduszcze, y żem go vczynił Arcykornutem [...]. AndPiekBoh 39. Lamentuię, narzekać, żalić śię. lamentiren, klagen, bejammern. lamenter, déplorer. T III 711.

2. »opłakiwać czyjąś śmierć lub nieszczęście«:

Rekcja: nad kim, nad czym || po kim || czego

[...] śmierći Iulego Cezárá płákáły Narody y lámentowáły/ káżdy wedle swego Oyczystego zwyczáiu. WargRzym 23-24. Toć jest láment/ ktorym nád nią [ziemią egipską] lámentowáć będą/ corki narodow nárzekáć będą nád nią [...]. BG Ez 32, 16. Iákoż tu nád obżałowánym grobem nie lamentowáć; kiedy szkodá áni Orlim lotem/ áni Pogoni krokiem niezwrocona. WojszOr 120. Wesnies Swiat, y iam cię miał wesnie Synu Luby, Ale swoiey na iawi Lamentuię Zguby. PotPer 27. Lamentowali nasi wszystcy nad umarłym Xiązęciem długo y iednostaynie koncludowali słowem ze się taki drugi nie prędko urodzi ktory iak y czego dokazywał masz wyzey opisano. HistBun 21v. Po Krolewiczu lamentuią baby [...]. PotSyl 102. Tamże iest doł albo jaskinia Jeremiasza Proroka zá Brámą do Damaszku, gdźie lamentowáł nád Jeruzálem maiącym poyść w ruinę [...]. ChmielAteny II 562.

3. »o niektórych ptakach: wydawać głos«: Nie tak rzewno narzeka, nie tak lamentuje Słowik przy głuchym lesie, gdy gniazdo znajduje Zgwałcone od pasterza za dziatek pobraniem, Jako ty podkomorzy lwowski swem płakaniem Dom teraz napełniłeś, słysząc jego zeście [...]. GrochWiersze 160. Gdzie słowicy od niego [Symicha] przejmowali pieśni, Dzis zgrzytając świerczkowie lamentują leśni. ZimBSiel 173.