.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
ugadzać do celu,
ugadzać w cel »trafić w zamierzony punkt; osiągać coś«:
PetrSPolit I 166.
Kn 1182.
BierSłowa 271.
▲
ugodzić (jak) w cel »trafić w zamierzony punkt«:
Blisko tego było że nábliżey w Cel ugodził. ErnHand 280.
Ugodzić zwierza iák w cel na obrocie, Dawszy mu kulą, glotem pod łopatki, To mi myśliwy, to mi strzelec gładki. DrużZbiór 212.
▲
do celu mierzyć »starać się trafić w oznaczony punkt«:
KTo łuk ciągnie/ álbo z iákiey strzelby do celu mierzy pospolicie wyżey bierze. BujnDroga 265.
▲
mierzyć jako w cel »starać się trafić w oznaczony punkt«:
Wtym ieden Zołdat zdopuszczęnia iego Niemogąc cierpiec milczęnia tákiego, Porwał fuzyą nabitą kulami, bluzniąc słowami Mierzy iáko w cel. OblJasGór 33.
▲
cel wymierzać »starać się trafić w oznaczony punkt«:
Dobywáiąc miast [...] przychodzi [...] poiedynkiem nieprzyiacielá cicho vpátruiąc, y pewny cel wymierzáć. FredPiech C8 - C8v.
▲
cel wziąć »zmierzyć«:
To się záchowuie [...] áby z wáłu nieprzyiaciel nie obaczył Pik w szańcách, y celu niewziął. FredPiech C3v.
Zenienarowninie niemogli Celu wziąc dob[rze]. PoczOdlPam 30.
▲
umiarkować cel »zmierzyć«:
Skoczył do działa, y tak umiarkował Cel, aby krzywdy Swoiey powetował. OblJasGór 84v.
▲
celu nie minąć »trafić«:
Sławny Oradynie: Ciebie słucháią strzały/ y każdego Celu/ kiedy chcesz żadna z nich nie minie. TasKochGoff 189.
▲
trafiać do celu (
sz. zm.) »strzelając, bijąc osiągać zamierzony punkt«:
Tráfiam do celu/ w-cel/ tráfić ptaká/ vgadzam. Contingo metam [...] Contingere aciem ferro: auem ab alto caelo deijcere [...] Tangere metam [...] Tangere aliquid acu [...] Collimo [...]. Kn 1149.
Były tez ręczne pociski ktoremi Rzymscy Zołnierze tak zręcznie ciskali iz niemi mierniey nizeli z łuku strzałami do Celu trafiali. SzołHist 19v.
▲
trafiać w cel »strzelając, bijąc osiągać zamierzony punkt«:
Tráfiam do celu/ w-cel/ tráfić ptaká/ vgadzam. Contingo metam [...] Contingere aciem ferro: auem ab alto caelo deijcere [...] Tangere metam [...] Tangere aliquid acu [...] Collimo [...]. Kn 1149.
▲
trafić do celu »strzelając, bijąc osiągnąć zamierzony punkt«:
Tráfił do celu / ábo w cel. KnAd 1169.
▲
trafić w cel (
sz. zm.) »strzelając, bijąc osiągnąć zamierzony punkt«:
Będzie wszytkie sztuki znał wszytkie ich fortele I sprawi ze nie trafią w oznaczone czele. ArKochOrl 27.
Tráfił do celu / ábo w cel. KnAd 1169.
Trafiam w czel Metam attnigo. SłowPolŁac 86.
"Patrzcież, że w tej chwili W cel zaraz trafię!" - To mówiąc wymierzy w czapkę i prosto w nię grotem uderzy. BorzNaw 161.
▲
cel trafić »strzelając, bijąc osiągnąć zamierzony punkt«:
On wprawdzie dáleki cel dardą tráfić umiał/ Z ciągnieniem iednák łuku lepiey się rozumiał. OvOtwWPrzem 181.
▲
na celu stać »być, stać się obiektem strzelania, uderzenia«:
Tedy tu wszytkie oras wystrzelili Owe machyny, y wszytek zwálili Ogięn do Kupy: Zięmia drzzy y Stęká Niebosię trzęsie swiát się cáły lęka: Klasztor się tylko sam iedęn nie boi Lubo ná celu tym furyom stoi. OblJasGór 90v.
▲
stawać na celu »być, stać się obiektem strzelania, uderzenia«:
Gdy sam strzałę wystrzelisz, strzeż tego fortelu, Byś nieprzyiacielowi nie stawał na celu. SaadiOtwSGul 53.
▲
na celu postawić »być, stać się obiektem strzelania, uderzenia«:
Mogłeś to waszmość, rzekę, i bez ordy sprawić, Strzelając z łuku czapkę na celu postawić. PotFraszBrück II 148.
▲
stawić na cel »być, stać się obiektem strzelania, uderzenia«:
O tym powiedáią/ że niektore Xiążę/ chcąc doświádczyć pewności te[g]o w strzelániu/ stáwił mu syná swego máłego ná cel/ y postáwiwszy grosz ná bierecie/ kazał mu go z łuku vgodzić/ ták żeby bieretá nie ruszył. SpInZąbMłot 168.
▲
na cel wystawiać »być, stać się obiektem strzelania, uderzenia«:
Gdy około dział wielkich pracowali Pomykaiąc ich z pilnością pod mury, Y prowádząc ie od dołu do gory, Białość od sniegu chmurę ich ziawiáła Y iáko ná cel prosty wystawiała. OblJasGór 80.
▲
stanąć na celu »być, stać się obiektem strzelania, uderzenia«:
Nie ostroznie zginął stanąwszy na Celu gdzie iuz Zmiasta miano znak do Rychtowania. PasPam 275v.
▲
celu chybić,
chybić cela »nie trafić«:
Niechaj powiedają I obce kraje, ze też i tu znają Polaka z łukiem, ktory celu swego Pewnie nie chybi. BorzNaw 159.
Tosz się Weier ozowie; ani hybi cela Gdy kazdy Niemiec swemu w piąty guzik strzela. PotWoj 136.
▲
w sam cel ugadzać »trafiać w sedno«:
SyrZiel 191.
▲
(Być) jako cel »być przedmiotem ataków«:
Wszytkie ábowiem kreátury podniosły chorągwie swoie przeciwko nam/ człowiek v nich iáko cel iáki: Signum cui co[n]tradicitur. BirkNiedz 68.
▲
cel pociskowy »strzelnica«:
Strzélnicá/ Campus iaculatorius [..] Cel pociskowy ábo pole ćwiczénia pociskowego strzélczego. Sagittarij verò scopas [?] seu fruticum aut straminis fasces, 600 pedes remotos ponebant, vt sagittis vel lapidibus ex sustibalo tangerent. Iidem contrà palum tanquam contrà aduersarium cum claua velut cum gladio se excercebant, etc. [...]. Kn 1079.
▲
białość celu:
Kiedy się stawi punkt w wieńcu K tak wysoko, żeby był na wadze zarówno z zadem L i patrząc z oka M przez wierzch punktu wieńca K, żeby formowało tę liniją punktowaną N, która według naszej myśli z tranzytem idzie parallele, prosto w białość celu. AquaPrax 150.